فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 26، پاییز 92

مدیریت کاهش آسیب های  محیط زیستی پایانه هایمسافربری

(مطالعه موردی – پایانه مسافربری غرب تهران)

عباس رمضانی[1]

حسین شبانخو [2] ^*

h.shabankhoo@gmail.com

چکیده

حدود 85% جابه‌جایی در مسافرت های شهری یا بین شهری در کشور ما توسط اتوبوس ها و مینی بوس های دیزلی انجام می پذیرد. این روش حمل و نقل مسافر جدا از غیر اقتصادی و ناایمن بودن مساله حادی را تحت عنوان تمرکز و غلظت بیش ازحد آلاینده ها در محوطه پایانه های شهری ایجاد می نماید. با توجه به کارکردهای جدید شهری، اثرات متقابل الگوی کنونی استقرار پایانه های برون شهری اهمیت دارد.

هدف اصلی تحقیق بررسی آسیب های  محیط زیستی موجود در پایانه‌ها (غرب تهران) تحقیق است. فرضیه های تحقیق شامل:              1-  بین سطح سواد راننده های پایانه های مسافربری و کاهش آسیب های محیط زیستی در پایانه های مسافربری ارتباط معناداری وجود دارد.2– بین حس مسئولیت پذیری راننده های پایانه های مسافربری و کاهش آسیب های محیط زیستی در  پایانه های مسافربری رابطه وجود دارد. 3- بین تشریک مساعی راننده های پایانه های مسافربری و کاهش آسیب های محیط زیستی در پایانه های مسافربری رابطه وجود دارد. 4- عملکرد راننده های پایانه های مسافربری به کاهش آسیب های محیط زیستی پایانه های مسافربری می انجامد .

 جامعه آماری این تحقیق  مسافرانی که در یک  هفته  در محدوده پایانه مسافربری غرب تهران از این پایانه استفاده می نمایند و نمونه آماری2760 نفر بر اساس فرمول کوکران بدست آمده است

برای سنجش میزان اثر شاخص‌های پایه روش تحلیلی سلسله مراتبی AHP به کارگرفته شده است. نتایج حاصله نشان می دهد که مراکز موجود پایانه های مسافربری برون شهری از نظر مدل تحلیلی، شرایط مناسب را دارا نمی باشند پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ روایی تعیین شده است. برای روایی پرسشنامه، پرسشنامه بین 15 نفر از مدیران پایانه های مسافربری برون شهری توزیع گردید و اصلاحات در پرسشنامه نهایی لحاظ گردید.. ضمن اینکه در تعیین مکان نهایی گزینه برتر عواملی نظیرتمایل و میزان سفرهای برون شهری، عوامل طبیعی، دسترسی مناسب به شریان های خروجی اصلی و سازگاری با کاربری های هم جوار بیشترین تاثیر را دارند.

کلمات کلیدی: پایانه های مسافربری، آسیب شناسی، محیط زیست، مسافران.

مقدمه

پایانه غرب با مساحتی حدود 5/5 هکتار در سال 1365 تاسیس شد. این پایانه پس از پایانه جنوب، دومین پایانه‌ای است که در کلان‌شهر تهران به منظور جابه‌جایی مسافران افتتاح گردید. پایانه مسافربری غرب در چند دهه ای است که به عنوان یکی از پایانه های مسافربری بزرگ تهران در زمینه حمل و نقل مسافر فعالیت دارد. تراکم جمعیتی شهر تهران و افزایش استفاده از وسایل نقلیه عمومی و شخصی، مشکلات ترافیکی زیادی برای شهر تهران به ویژه در محدوده پایانه های مسافربری ایجاد کرده است. وجود       پایانه‌های مسافربری برون شهری موجب تراکم جمعیت و وسایل نقلیه عمومی شده است. این شرایط مشکلات      محیط زیستی عدیدهای برای شهروندان و کاربری‌های اطراف پایانه ها ایجاد کرده است(1) مانند: افزایش ترافیک،               آلودگی های محیط زیستی ( آلودگی صوتی، آلودگی خاک، آلودگی هوا، آلودگی پسماند، آلودگی آب) در محدوده             پایانه‌های مسافربری در داخل شهرها از جمله این مشکلات می باشند آسیب های محیط زیستی پایانه های مسافربری (آلودگی صوتی، آلودگی خاک، آلودگی هوا، آلودگی پسماند، آلودگی آب)،  اشاره شده است(2).

 اهمیت و ضرورت

با توجه به توسعه شهرنشینی و افزایش فاصله مبدا و مقصد سفرهای روزانه شهروندان، روزانه تعداد زیادی مسافر از شهرهـــای کوچک با اهـــداف مختلف وارد کلان شهـرهــا می شوند(3). بنابراین امروزه فراهم شدن امکانات و تسهیلات و ساماندهی سیستم حمل و نقل همگانی به جهت کاهش ترافیک، سرعت در تردد و همچنین افزایش امنیت در استفاده از وسایل حمل و نقل همگانی ازاهمیت بالایی برخوردار است(4). استفاده از وسایل حمل و نقل یکی از نیازهای اساسی جامعه است. پایانه ها به عنوان یکی از دروازه های ورودی در سفرهای زمینی پذیرای مسافران متعددی می باشد. پایانه غرب فعلی به عنوان ورودی شهر تهران محسوب می شود(5). اما از کمبودها و مشکلات متعددی رنج می برد که بر فعالیت پایانه و نیز گروه های تحت تاثیر آن تاثیر گذاشته است.برخی از این مشکلات: نبود فضای کافی برای تردد و پارک وسایل نقلیه پایانه و مسافران و بروز مشکلات ترافیکی(6).عدم نظارت پلیس راهنمایی و رانندگی و مدیریت پایانه بر فعالیت های پایانه و بروز بی نظمی و شلوغی در محیط داخل و اطراف پایانه؛ کمبود امکانات و خدمات رفاهی برای مسافران و رانندگان و بروز مشکلات و نارضایتی این گروه ها؛زیان اقتصادی تعاونی داران و رانندگان به دلیل فعالیت غیر قانونی مسافرکش شخصی در خیابان دماوند؛ عدم تامین اجتماعی و درآمد کم رانندگان خطوط تاکسیرانی داخل پایانه؛عدم دسترسی مناسب(7) و برابر تعاونی داران و خطوط تاکسیرانی در جذب مسافر با توجه به موقعیت نامناسب خطوط تاکسیرانی و اتوبوسرانی تعاونی ها به درب ورودی پایانه و محصور بودن پایانه؛ نبود امکانات فنی و تعمیراتی) کارواش، باسواش و... برای رانندگان؛ ترافیک و آلودگی هوا در محدوده پایانه فعلی؛ اجرای طرح تعریض خیابان دماوند در آینده و قرار گرفتن بخشی از پایانه در مسیر این طرح و نیز؛ نارضایتی و شکایت مردم از مشکلات اجتماعی، ترافیکی و محیط زیستی پایانه. (بنابراین به نظر می رسد که با توجه به مشکلات اشاره شده، (شنـــاسایی آسیب هــای محیط زیستی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی) مــوجود در پایانه ها، میزان شیوع و گستردگی هر یک از آن ها، چگونگی نظارت و کنترل بر آن ها، شناسایی عوامل تشدید کننده و (8). از مهم‌ترین نیازهای پایانه ها می باشد اما با توجه به عنوان حاضر در این پروژه تنها به آسیب های محیط زیستی موجود در پایانه‌های مسافربری (مطالعه موردی پایانه مسافربری شرق تهران) پرداخته خواهد شد ). نظارت بر فعالیت پایانه ها و کنترل شرایط آن یکی از راه های کاهش و کنترل ورود      آسیب های محیط زیستی به بدنه شهری است(9). از آنجا که شهرها دارای وسعت و گستردگی فراوان می باشند ، کنترل و نظارت بر آسیب های محیط زیستی آن امری سخت و شاید غیرممکن باشد، لذا با شناسایی و کنترل پایانه های شهر به عنوان یکی از دروازه های ورودی گامی موثر در جهت کاهش آسیب های محیط زیستی موجود در سطح شهر برداشته       می‌شود (10). همچنین تجهیز و توسعه پایانه ها، احداث و ساخت پایانه های جدید بر اساس نیازهای مدیریت شهری، ایجاد غرفه های خدماتی به منظور مطلوب شدن شریط استفاده از محیط برای مسافران از ضروریات این فضای شهری به منظور کاهش آسیب‌های محیط زیستی موجود ونظارت بر رخدادهای محیط زیستی محیط می باشد. با توجه به موارد یاد شده، انجام این مطالعه از ضروریات می باشد.

مطالعات میدانی انجام شده حاکی از وضعیت بحرانی تمرکز دوده، ذرات معلق، اکسیدهای سمی ازت، اکسیدهای سمی گوگرد، بخار اسید سولفور ناشی از گوگرد سوخت و منواکسیدکربن و هیدروکربن‌های مضر و سرطان‌زا می باشد. میانگین تجمع آلاینده‌ها در پایانه‌های بین شهری مثل ترمینال جنوب و غرب شرایط حاد تا 20 برابر حد مجاز را نشان می‌دهد(11) که حتی به عوارض آنی حالت مسمومیت و تهوع و ایجاد سرگیجه و بعضا سکته های قلبی و مغزی مسافرین      می انجامد. عوارض دراز مدت بر مسافها و رانندگان و پرسنل پایانه ها بیماری های جدی ریوی و جلدی و چشمی و قلبی به خصوص درمورد افرادی که زمینه های قبلی دارند، خطر آفرین است، نامرغوب بودن گازوییل و وجود ناخالصی‌های مضر آن برای موتور و محیط زیست، از طرفی، و فرسودگی موتورها و سیستم های پمپ انژکتور و سایر اجزا از طرف دیگر، جزو    اصلی‌ترین عوامل دودزدایی و آلودگی فزاینده موتورهای دیزل هستند(12) که موجب انتشار گازهای آلاینده به اندازه        چند برابر حد مجاز از اگزوز اتوبوس ها و مینی بوس ها         می‌شوند. کار خلاص درتشکیل مخلوط و احتراق نیز دارای ویژگی خاص افزای موادسمی و دوده و ذرات خروجی از اگزوز وسایل نقلیه موتوری می باشد. تجمع بیش از اندازه مسافر و اتوبوس در محوطه پایانه و معطل ماندن میانگین 30 دقیقه‌‌ای اتوبوس‌ها از توقف تاحرکت موجب ایجاد شرایط بحرانی و خطرناک غلظت آلاینده های مضر و سمی در محدوده پایانه ها است (13).

طرح حاضر با هدف جمع آوری و انجام عملیات خنثی سازی    بر‌روی دوده و گازهای سمی خروجی از اگزوز اتوبوس ها و مینی بوس ها در پایانه های شهری می باشد. به طوری که از خروجی سیستم پاک کننده، گازهای غیر سمی و خنثی بوده و آب حاصل از احتراق نیز تقطیر و برای مصارف بهداشتی یا فضای سبز مصرف شود (14).

با استناد به اندازه گیری های آزمایشگاهی و میدانی انجام شده بر روی اتوبوس های شهری و بین شهری، ضمن معرفی     آلاینده های سمی و مضر برای محیط زیست انسانی و طبیعی راه کارهایی را در جهت بهینه سازی سوخت گازوییل و عملکرد اتوبوس‌ها در کاهش مواد مضر خروجی ارایه و در نهایت پیشنهادات علمی در اجرای مراحل از اجرای یک واحد پایانه نمونه از دیدگاه محیط پاک برای مسافران ارایه می نماید (15).

روش  

تحقیق حاضر یک تحقیق توصیفی- پیمایشی است. ابزار پژوهش: استفاده از ابزارهای مطالعه کتابخانه ای، پرسش نامه، مشاهده میدانی و مصاحبه روش نمونه‏گیری: در این پژوهش پیامد آسیب های محیط‌زیستی پایانه مسافربری غرب بررسی و مطالعه می‌گردد. به تناسب میزان فاصله همجواری و اثرپذیری گروه های تحت تأثیر از آسیب های محیط‌زیستی پایانه مسافربری غرب، نمونه آماری انتخاب می‌گردد (16).

حجم نمونه :

با توجه به حجم جامعه آماری، برای بدست آوردن حجم نمونه از رابطه کوکران^[3] استفاده می‌شود. از آنجایی که نمونه گیری در سطح اطمینان 95/0 محاسبه می‌گردد، حداقل حجم نمونه به روش زیر محاسبه می‌شود (17):

که در آن:

n= حجم نمونه

N= حجم جامعه آماری = (30×92)= 2760

P= برآورد نسبت صفت متغیر در جامعه =

q= برآورد نسبت عدم صفت متغیر در جامعه = p- 1

Z= مقدار نرمال سطح اطمینان

d= خطای استاندار یا اشتباه مجاز= | ÿ - m |

متغیر های تحقیق:

متغیر مستقل : سطح آگاهی راننده های پایانه های مسافربری، سطح سواد را ننده های پایانه های مسافربری تامین نیازهای راننده های پایانه های مسافربری، حس مسئولیت پذیری   راننده‌های پایانه های مسافربری، افزایش سطح اعتماد شهروندان به راننده های پایانه های مسافربری

متغیر وابسته :کاهش آسیب های زیست محیطی پایانه های مسافربری 

-         محقق برای تجزیه­ و ­تحلیل ­آماری و پاسخگویی به مساله تدوین شده و یا تصمیم­گیری در مورد رد یا تأیید فرضیه­ای که صورت بندی کرده است،  از روش­های مختلفی  استفاده نموده است. استفاده از هر یک از این روش‌ها منوط به شرایطی است که محقق باید آن‌ها را ­در رابطه با تحقیق خود مورد توجه قرار دهد. این روش­ها را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود: آمار توصیفی، آمار استنباطی

برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده ابتدا در سطح توصیفی با استفاده از شاخص های آماری به توصیف و تلخیص ویژگی های جمعیت شناختی افراد نمونه در تحقیق شامل جنسیت، سن، مدرک تحصیلی، سابقه رفت و آمد درسامانه مسافربری، وضعیت اشتغال، وضعیت تاهل و مبدا و مقصد سفرها پرداخته شد. در آمار تحلیلی این تحقیق برای آزمودن سوالات و فرضیات از آزمون میانگین یک جامعه استفاده شده است. در نهایت با استفاده از آزمون (one way test) استراتژی های مناسب جهت بهبود سامانه های مسافری ارایه شده است (18).

تجزیه و تحلیل داده‏ها

در این تحقیق ابتدا آمار توصیفی شامل(فراوانی، درصد، میانگین، میانه و نما) استفاده شده و سپس برای بررسی معنادار بودن و اثبات فرضیه‌ها از تحلیل واریانس (ANOVA) استفاده گردیده است و نتایج با استفاده از  نرم ‌افزارspss  تجزیه و تحلیل شده است. بررسی اطلاعات نشان می دهد (19).

فرضیه 1- بین ارتقاء سطح سواد راننده های پایانه های مسافربری و کاهش آسیب های محیط‌‌زیستی در پایانه های مسافربری ارتباط معناداری وجود دارد

فرضیه 2- بین ارتقاء سطح آگاهی راننده های پایانه‌های مسافربری و کاهش آسیب های محیط‌‌زیستی در پایانه های مسافربری ارتباط معناداری وجود دارد

فرضیه3- بین حس مسئولیت پذیری راننده های پایانه های مسافربری و کاهش آسیب های محیط‌‌زیستی در  پایانه های مسافربری رابطه وجود دارد

فرضیه 4- بین تشریک مساعی راننده های پایانه‌های مسافربری و کاهش آسیب های محیط‌‌زیستی در  پایانه های مسافربری رابطه وجود دارد

-          داده های مستخرجه از پرسشنامه:

فراوانی جنسیت پاسخگویان

با توجه به جداول می بینیم که 80 نفر از پاسخگـــویان مــرد (20%پاسخگویان) و 320 نفر پاسخگویان زن (80% پاسخگویان) در نمونه شرکت کرده اند.

که نشان دهنده این است که بیشتر پاسخگویان زن در نمونه شرکت کرده اند.

جدول 4-1- فراوانی جنسیت پاسخگویان

فراوانی جنسیت پاسخگویان

فراوانی سن پاسخگویان

با توجه به جدول می بینیم که 40 نفر از پاسخگویان کمتر از 25 سال(10% پاسخگویان)، 180 نفر 26 تا 35 سال(45%)، 140 نفر تا 45 سال(35%) و در نهایت 40 نفر افراد بالای 45 سال می باشند (10% پاسخگویان) که در نمونه شرکت کرده اندکه نشان دهنده این است که بیشتر پاسخگویان در محدوده سنی 26 تا 45 سال می باشند.

فراوانی سن پاسخگویان

نمودار  فراوانی سن پاسخگویان

فراوانی مربوط به سئوال 1

درصد فراوانی مربوط به سئوال 1

2- تا چه اندازه از محدودیت ها و امکانات سامانه برای اجرای طرح های زیست محیطی آگاهی دارید؟

فراوانی مربوط به سئوال 2

درصد فراوانی مربوط به سئوال 2

3-   تا چه اندازه اطلاع دارید چگونه می توان نظرات خود را به اطلاع مدیریت سامانه انتقال داد؟

فراوانی مربوط به سئوال 3

درصد فراوانی مربوط به سئوال 3

4-   تا چه اندازه تمایل به پیشنهاد طرح ها و برنامه های زیست محیطی به سامانه دارید؟

جدول 4-9 – فراوانی مربوط به سئوال 4

درصد فراوانی مربوط به سئوال 4

5-   تا چه اندازه صاحبان غرفه های سامانه در زمینه های محیط‌زیستی با مدیریت سامانه  دربرنامه ریزی  مشارکت دارند"؟

فراوانی مربوط به سئوال 5

درصد فراوانی مربوط به سئوال 5

7-   تا چه میزان از نقاط قوت و فرصت ها برای بر طرف کردن مشکلات و معضلات زیست محیطی محدوده سامانه مشارکت دارید ؟

فراوانی مربوط به سئوال 6

درصد فراوانی مربوط به سئوال 7

8-   تا چه اندازه اعتقاد دارید که تجزیه و تحلیل مسایل و مشکلات سامانه در محیط زیست کار دشواری است و افراد عادی نمی توانند در انجام آن مشارکت داشته باشند؟

فراوانی مربوط به سئوال 8

درصد فراوانی مربوط به سئوال 8

9-   تا چه میزان  به عنوان صاحبان غرفه ازاطلاعات در خصوص مسایل محیط‌زیستی سامانه نظیر اهداف، طرح های در حال انجام و طرح های آتی در جریان هستید ؟

فراوانی مربوط به سئوال 9

درصد فراوانی مربوط به سئوال 9

10-            تا چه میزان از شیوه های کسب اطلاعات در مورد طرح ها و برنامه های محیط‌زیستی سامانه آگاهی دارید؟

فراوانی مربوط به سئوال 10

درصد فراوانی مربوط به سئوال 10

12- تاکنون تا چه اندازه با کمک یک گروه یا تشکل جدید و یا گروهی از مسافران سامانه در حل مشکلات محیط‌زیستی سامانه شرکت داشته اید و توانسته اید با کمک هم راه حلی برای مشکلات پیدا کنید؟

فراوانی مربوط به سئوال 12

درصد فراوانی مربوط به سئوال 12

15-    تا چه اندازه اعتقاد دارید مشارکت کردن در تهیه راهکار برای مسائل زیست محیطی سامانه، زمان و انرژی زیادی از شما صرف می کند و به همین دلیل تمایلی برای مشارکت ندارید؟

فراوانی مربوط به سئوال 15

درصد فراوانی مربوط به سئوال 15

16-    تا چه اندازه اطلاع دارید که چگونه باید انتقادها و پیشنهادها و همین‌طور شکایات خود در خصوص مسایل محیط‌زیستی سامانه را مطرح کرده و پیگیری نمایید؟

فراوانی مربوط به سئوال 16

درصد فراوانی مربوط به سئوال 16

17-    تاکنون تا چه میزان از طریق تماس تلفنی یا مراجعه حضوری به شهرداری، نظرات خود را در خصوص وضعیت محیط زیست منطقه، به اطلاع ایشان رسانده اید؟

فراوانی مربوط به سئوال 17

درصد فراوانی مربوط به سئوال 17

18-    تا چه اندازه اعتقاد دارید گزارش تخلفات محیط زیست  می تواند سازنده باشد؟

فراوانی مربوط به سئوال 18

درصد فراوانی مربوط به سئوال 18

20- به نظر شما مدیریت سامانه برای تشویق مسافران در امر مشارکت های محیط‌زیستی تا چه حد موثر عمل نموده است؟

فراوانی مربوط به سئوال 20

درصد فراوانی مربوط به سئوال 20

22-  تا چه میزان اعتقاد دارید سامانه ها از طریق آموزش مشارکت شهروندان را در امر محیط زیست افزایش دهند؟

فراوانی مربوط به سئوال 22

درصد فراوانی مربوط به سئوال 22

23-    میزان اطلاع رسانی و آموزش های محیط‌زیستی به مسافران سامانه داده می شود ؟

فراوانی مربوط به سئوال 23

درصد فراوانی مربوط به سئوال 23

11- تا چه اندازه اعتقاد دارید تجزیه و تحلیل مسایل  محیط‌‌زیستی سامانه ها کار پیچیده ای بوده و در برخی موارد غیر قابل انجام است؟

فراوانی مربوط به سئوال 11

درصد فراوانی مربوط به سئوال 11

نتیجه گیری

 نتایج این مطالعه نشان می دهد که نوع اتوبوس و عمر اتوبوس از فاکتورهای تاثیر گذار بر مقدار نشر صدا از اتوبوس های شهری می باشد . تاکسی ها، قطارها و اتوبوس‌ها از جمله اشیای متحرکی هستند که مردم در زندگی روزمره با آن‌ها  سر و کار داشته و از آن ها استفاده می کنند. بنابراین برای بهینه نمودن استفاده از امکانات فوق نیاز به سامانه ای برای مدیریت آن ها می  باشد

در برنامه ریزی شهری تعیین مکان مناسب برای استقرار کاربری های شهری اهمیت خاص دارد  این بدان معناست که فعالیت های مختلف شهری نیازمند فضای مناسب خود می باشند و امکان استقرار آن ها در هر ناحیه شهری و جود ندارد این امر از طریق در نظر گرفتن ویژگی هــای کاربری ها و نحوه ارتباط آن‌ها با سایر کاربری های شهری امکان پذیر است از جمله کاربری‌های مهم شهری پایانه های مسافربری درون و برون شهری هستند. به دلیل افزایش حجم تردد و جمعیت در شهرها و در نتیجه گستردگی آن ها شرایط سنتی حاکم بر استقرار این عملکرد با مشکلات زیاد توام گردیده است. ضرورت دارد الزامات اجتماعی، اقتصادی، ترافیکی، آب و در نظر گرفته شوند.

 ساماندهی حمل و نقل مسافر به داخل و خارج استان،     صرفه‌جویی در وقت زایر و مسافر، جلوگیری از ایجاد ترافیک درون شهر، بالا بردن کیفیت طراحی پایانه با بررسی رفتاری مسافران، ایجاد تسهیلات خدماتی - رفاهی لازم برای مسافران، توجه به طراحی بهتر فضاهای داخلی و خارجی،ایجاد تسهیلات لازم برای رانندگان در محیطی آرام و با دسترسی آسان، توجه به نیازهای روحی و جسمی مراجعان، کارمنــدان، ‌کارگــران، به خصوص رانندگان. عدم تداخل حرکت سواره و پیاده. جلوگیری از تمرکز و تراکم اتوبوس ها خصوصاً در محل هایی که مراجعین حضور دارند.

نظم بخشیدن به سرویس دهی مناسب اتوبوس ها، تأمین نیازهای خدماتی و تعمیراتی اتوبوس ها، دسترسی آسان مسافر از وسایل حمل و نقل شهری به حمل و نقل برون شهری و بالعکس، تسهیل در امر ارسال و ترخیص بار، ارتباط و رعایت سلسله مراتب سفر، ایجاد محیطی با منظر آرام به دور از فضای آلوده ی تعمیرگاه ها و باس واش، دسترسی آسان مسافر ورودی پایانه به سالن ها و خدمات حمل و نقل شهری، مجزا کردن مسافران ورودی و خروجی، ایجاد پارکینگ های مجزا، ایجاد فضای مناسب در محل سکوهای عزیمت مسافر، ایجاد فضاهای انتظار مطلوب جهت مسافران، ارایه خدمات رفاهی متنوع به مسافران با حضور زمانی طولانی. آلودگی صوتی اتوبوس های شرکت واحد اتوبوس رانی شهر تهران انجام شد  بیان می شود:  از نظر سازمان جهانی بهداشت  صدا به عنوان سومین آلودگی خطرناک شهرهای بزرگ می باشد. اتوبوس‌ها یک موضوع جالب برای مطالعه آلودگی صوتی می باشند چون هم به عنوان منبع صدای متحرک محیطی (ترافیک) و هم منبع صدای شغلی برای رانندگان هستند  هدف از این مطالعه  بررسی تحلیلی آلودگی صوتی ناشی از اتوبوس های شرکت واحد اتوبوس رانی شهر تهران می باشد

منابع

1. لاهیجانیان، اکرم الملوک 1390، " آموزش محیط زیست" انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
2. نوچیان آرش و مجتبی رفیعیان  1389، "ارایه الگوی مناسب مکان یابی پایانه های مسافربری برون شهری"،کارشناس ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
3. سواد کوهی لطف الله 1385، "کاهش و حذف آلاینده های سمی متمرکز در پایانه های شهری ناشی از کار اتوبوس های دیزلی"، کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شریف.
4. احدی محمد رضا، امیرمسعود رحیمی و وحید مهدوی 1390، "آسیب شناسی سیستم ترافیک شهری و برون شهری ایران وبررسی راهکارهای مدیریت صحیح تصادفات رانندگی"، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان.
5. ابراهیمیان، قاجاری- یاسر و علی اصغر آل شیخ 1388، "طراحی و توسعه یک سامانه برای مدیریت اتوبوس های مسافربری در محیط GIS "، کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی خواجه نصرالدین طوسی.
6. یوسفعلی، محمد، 1390، "ضرورت احداث پایانه مسافربری برای شهر قم"، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور واحد ری.
7. افندی زاده، شهریار – امیرمسعود، رحیمی 1390، "امکان‌سنجی احداث ترمینال‌های چند مُده (منظوره) مسافری در ایران "، کارشناسی ارشد،  دانشگاه علم و صنعت ایران.
8. وجودی یزدی، زهره – معصومه، دباغ زاده - طیبه، سپاهی- عفت، یدی، 1385، "بررسی کیفیت میکروبی آب شرب وسایل نقلیه عمومی ورودی به پایانه مسافربری مشهد "، کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی مشهد.
9. جعفری نیا، مقصود- محمد مهدی، سوری - شجاع، صیدی – خاور، جوانمرد 1389، " ارزیابی آلودگی میکروبی آب آشامیدنی اتوبوس های بین شهری پایانه مسافربری شهید کلانتری کـرج در ایام مسافرت های نوروزی"، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم پزشکی کرج.
10. دواس، دی.ای، "پیمایش در تحقیقات اجتماعی"، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران، نشرنی، 1376.
11. رفیع پور، فرامرز، "تکنیک های خاص در علوم اجتماعی"، تهران، سهامی انتشار، 1382.
12. سرمد، زهره- عباس ، بازرگان و دیگران، "روش‌های تحقیق در علوم رفتاری"، انتشارات آگاه، 1383.
13. خاکی، غلامرضا، "روش تحقیق بارویکردی به پایان نامه نویسی"، تهران، انتشارات بازتاب، 1382.
14. متولیان، سید عباس - محمد رضا، جهانی - محمود، محمدی 1384 "آیا مصرف اپیوئیدها باعث افزایش خطر تصادفات رانندگی میشود؟، کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم پزشکی تهران.
15. نصیری، پروین- حسین، ابراهیمی- محمد رضا، منظم اسماعیل پور- عباس، رحیمی، 1388، "بررسی آلودگی صوتی اتوبوس های شرکت واحد اتوبوس رانی شهر تهران" کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی خواجه نصرا لدین طوسی.
16. حسین آبادی، صدیقه - سیامک، پور عبدیان- شعله، امیری- اکبر، حسن زاده، 1388 "بررسی تاثیر استرس ناشی از ترافیک بر میزان هورمون آدرنالین خون رانندگان اتوبوس شهری "، دکترا، دانشگاه علوم پزشکی سمنان.
    1.  Fleeman N. Health impact assessment of the Southport drug prevention initia tive. Observatory report series No 39. Liverpool: Liverpool Public Health Observatory,1997
    2. Asian Development Bank. Guidelines for the health impact assessment of

development projects. Environmental Paper No 11. Manilla: ADB, 1992.

1. Nine Mile Ride (2003) Social Sustainability in Strategic Transportation Impact Assessment, Wokingham, Berkshire RG40 3GA United Kingdom; http://www.mintc.fi.