مدیریت و تقلیل عملی آلاینده های رودخانه قمرود

مدیریت و تقلیل عملی آلاینده های رودخانه قمرود

سعید یارمحمدی،‌دانشجوی کارشناسی ارشد رشته ی مدیریت محیط زیست – واحد علوم و تحقیقات  دانشگاه آزاد اسلامی تهران

دکتر محمود شریعت، دکتر مسعود منوری، دکتر پروین فرشچی اعضای هیئت علمی واحد علوم و تحقیقات  دانشگاه آزاد اسلامی تهران

چکیده:

قمرود از جمله رودهای نسبتاً‌کم آبی است که در حوزه‌ی  مرکزی ایران جاری است، این رودخانه از دامنه‌های شمالی زاگرس سرچشمه می‌گیرد و در پایاب پس از پیوستن به رودخانه، قره‌چای در دشت مسیله به دریاچه نمک در شمال شرقی شهر قم می‌ریزد. مساحت حوزه آبریزه قمرود 19000 کیلومتر مربع و طول شاخه اصلی آن 288 کیلومتر برآورد شده است. جهت عمومی این رودخانه از جنوب غربی به شمال شرقی است. بخش عمده جریانات سطحی قمرود از شاخه اصلی مهم در بند گلپایگان تأمین می‌شود. حداکثر ارتفاع در حوزه 3724 متر و حداقل آن 810 متر در خروجی حوزه آبریز واقع در دشت مسیله است.

دو سد مهم 15 خرداد با 200 میلیون متر مکعب ظرفیت و سد گلپایگان با 5/46 میلیون متر مکعب بر روی آن ساخته شده است. وجود زمینهای کشاورزی نسبتاً‌ متراکم در کنار رودخانه باعث شده، بخشی از آب زمینهای کشاورزی توسط رودخانه،زهکشی شود و در بستر رودخانه آلگها به طور بی‌رویه‌ای رشد کرده کاهش کیفیت آب رودخانه را تحمیل می‌کند. در زمان حداقل آبدهی رودخانه که با فصل خشک(تابستان) منطبق است.(1و2و3و6و7و8و10)

جهت حفاظت، پاکسازی و بهسازی اکوسیستم رودخانه قمرود شناسایی منابع و کانونهای آلودگی حاشیه رودخانه و تعیین نوع ، میزان و محلهای ورود آلاینده ها به آن انجام شد. ایستگاه‌های نمونه برداری بر اساس جریانات و انشعآبات فرعی ، فاضلآبهای روستایی و شهری صنعتی و کشاورزی، سهولت در امر حمل و نقل و دسترسی به ایستگاهها در فصول مختلف و نزدیکی به ایستگاههای هیدرومتری انتخاب شدند. حدود 8 الی 12 ایستگاه در طول رودخانه قم رود مشخص گردید. مقدار پارامترهای BOD₅، COD، میزان کدورت- هدایت الکتریکی آبDO  و PH مورد آزمایش قرار گرفتند. از نظر جامدات محلول (TDS) منطقه امامزاده عبدا... ، قلعه چم، پل خلج آباد، پذیرای بیشترین میزان مواد محلول هستند. همچنین میزان کدورت در محدوده قلعه چم ، پل آسفالت فرا راه ، پل خلج آباد، هموار لکها بیشتر از سایر ایستگاهها می باشد که واحدهای شستشوی شن و ماسه در این منطقه موجب آن بوده‌اند. هدایت الکتریکی آب نیز با توقف در سد 15 خرداد تحت تأثیر اراضی شور افزوده شده است و همچنین ورودپسآب سیستم اسمز معکوس جهت تصفیه  آب شیرین ویژه  در ایستگاه پل انقلاب نیز یکی از عوامل افزایش هدایت الکتریکی آب رودخانه می‌باشد.

در بررسی‌ها مشخص گردید که تخلیه فاضلآبهای کشاورزی، صنعتی و شهری و دفع پسماندهای صنعتی و انسانی موجبات آلودگی و تخریب اکوسیستم رودخانه را فراهم آورده است. ورود فاضلاب و پسآبهای تصفیه نشده به رودخانه باعث افزایش بار مواد آلی آن و کاهش میزان اکسیژن محول در آب و موجب مرگ آبزیان به ویژه ماهیان گردیده است.

کلمات کلیدی: رودخانه قمرود- تقلیل آلودگی- مدیریت بهره برداری

مقدمه

انسان بصورت عامل برهم زننده نظام پیچیده طبیعی مابین عناصر جاندار و بیجان زمین درآمده است. متاسفانه هنوز به اهمیت کیفیت هوا و آب و بطور کلی محیط زیست بهائی داده نمی‌شود. به همین دلیل اکثر هوای شهرها، آب رودخانه‌های کشور رو به زوال رفته و ارزش کیفی خود را از دست داده و می‌دهد. رودخانه قمرود(اناربار) نیز در این روند قرار گرفته است. چرا که فقط در ظرف دو دهه اخیر از عمر آن، آثار و علائم شوم آلودگی شدید گریبانگیر آن گردیده است. اما، ‌هنوز امید زیادی هست که باردیگر با بکارگیری از علوم و فنون کاربردی از سودجوئی لحظه‌ای بعضی آلوده سازان جلوگیری نموده و آسایش از دست رفته استفاده کنندگان رودخانه را با رعایت قوانین و مقررات و راهبردهای زیست محیطی بازیابد. لهذا پس از بررسی به جلوگیری از بیشتر رودخانه پرداخته شد و برنامه‌های مدیریتی حفظ و استفاده‌ی بهینه از رودخانه پی ریزی شد. امیدوارم با موفقیت همراه باشد.

طرح‌هایی در خصوص مطالعات لیمنوژیک رودخانه قمرود و طرح مطالعه محار سیلاب و ساماندهی قمرود در ادارات کل حفاظت محیط زیست و اداره کل امور آب استان انجام شده که در آنها اشاراتی به آلاینده رودخانه قمرود شده است ولی در خصوص موضوع مدیریت و تقلیل آلاینده‌ رودخانه تاکنون تحقیقی انجام نگرفته است. هدف اصلی از مطالعات حاضر بررسی ومطالعه وضعیت آلودگی رودخانه قمرود در تعیین و شناسایی منابع آلاینده یا به عبارت دیگر نگرش ملی و مدیریتی برای تقلیل آلاینده، رودخانه، علیهذا با توجه، موارد جانبی، اهداف مورد نظر را می‌توان مختصراً به ‌شرح زیر را بیان کرد.

1-معرفی رودخانه قمرود به عنوان یکی از رودخانه‌های حوزه آبریز مرکزی ایران و ارائه تصویری از ویژگی‌های این رودخانه

2-شناسایی منابع آلاینده و عمده آلوده کننده رودخانه از سد 15خرداد تا دریاچه نمک

3-ارائه راهکارهای مدیریتی جهت حفاظت بهسازی و احیاء اکوسیستم رودخانه قمرود

 اهمیت رودخانه قمرود از جنبه زیست محیطی:

از نظر زیست محیطی رودخانه‌ای دارای اهمیت زیست محیطی است که ویژگیهای زیر را دارا می‌باشد:

1-    منبع تأمین آب شرب جمعیت بیش از یکصد هزار نفر می‌باشد. 2- بیش از 20% نیازهای آبی استان را تأمین کند. 3- رودخانه حفاظت شده می‌باشد. 4- رودخانه‌ای که در پایین دست به اکوسیستم حفاظت شده از قبیل دریاچه، تالآب و... منتهی می‌شود. 5- رودخانه‌ای است که دارای سدهای بزرگ است. 6- رودخانه‌ای است که از داخل شهر عبور می کند. 7- رودخانه‌ای است که تنوع زیستی و آبزیان ارزشمندی دارد.       8- رودخانه‌ای است که حوزه آبریز آسیب پذیر دارد.(4)

با توجه به شرایط مذکور در سال 1382 از سوی سازمان حفاظت محیط زیست این رودخانه در فهرست رودخانه های مهم کشور قرار گرفته است و مورد پایش و نظارت زیست محیطی قرار گرفته است.

هرچند فصلی بودن بارندگی و بیشترین دبی رودخانه قمرود و احداث سد 15 خرداد از شدت جریان آب  آن کاسته است و کمتر جریان آب فراوان در آن مشاهده می شود. لیکن با توجه به مشکل کم آبی استان، قمرود تنها مسیر طبیعی تأمین آب استان می باشد که می تواند علاوه بر نقش اکولوژیک و تأمین آب شرب شهر قم،  نقش حیاتی در تأمین آب کشاورزی استان داشته باشد. همچنین نقش آن در جلوگیری از نفوذ آبهای شور زیرزمینی به سفره های آب شیرین خصوصاً در پایین دست شهر قم بسیار حائز اهمیت است. با توجه به خشکی هوای قم عبور رودخانه از داخل شهر نقش مهمی در تلطیف هوای شهری دارد.( 6 و7و8 و9)

نقشه زیر مسیر عبور رودخانه در داخل استان قم را نشان می‌دهد

وسایل و روشها:

در این پژوهش به غیر از وسایل لازم نمونه برداری از کلیه وسایل آزمایشگاه‌های شیمی آلی، فاضلاب و بیولوژیکی آب استفاده گردیده است، روش بررسی و آزمایش مطابق کتاب استاندارد متد صورت گرفته است.

پارامترهای چون میزان اکسیژن محلول (DO)، میزان قلیانیت، اسیدی بودن (PH) و COD,BOD میزان کدورت، میزان هدایت الکتریکی آب مورد آزمایش و سنجش قرار گرفت، نمونه‌ها در ظرف‌های مخصوصی نمونه‌گیری که از آزمایشگاه اداره کل محیط زیست تهیه شده نگهداری و جهت سنجش به آزمایشگاه منتقل می‌شد و از هر ایستگاهی که در طول مسیر رودخانه تعیین شده بود در طور روز و زمانهای مختلف چندین نمونه گرفته می‌شد.

تعیین محل ایستگاههای نمونه برداری رودخانه قمرود: ایستگاههای مورد نظر بر اساس جریانات و انشعآبات فرعی ، فاضلآبهای روستایی و شهری صنعتی و کشاورزی، سهولت در امر حمل و نقل و دسترسی به ایستگاهها در فصول مختلف و نزدیکی به ایستگاههای هیدرومتری جهت استفاده از امکانات آنها، بمنظور بررسی های خصوصیات فیزیکو شیمیایی و بستر رودخانه انتخاب شدند.

لذا بر اساس نقشه ترسیم شده و در نظر گرفتن پارامترهای فوق الذکر در سراسر رودخانه ایستگاهها تعیین شده و در محدوده استان به طول تقریبی 125کیلومتر انجام شد. و از نقاط مورد نظر و قابل بررسی بازدید بعمل آمد و همچنین باستناد بررسی های میدانی و تجربیات حاصل از مطالعات قبلی انجام شده تعداد ایستگاههای انتخابی با لحاظ نمودن کلیه شرایط فوق الذکر حدود 8 الی 12 ایستگاه در طول رودخانه قمرود مشخص گردیده است با در نظر گرفتن شرایط و وضعیت هیدرولوژیکی خاص  رودخانه قمرود و تغییرات فاحشی که در طول سال دارد موجب می گردد در فصول خاصی دارای آب طبیعی بوده ودر بسیاری از اوقات در ایستگاههای پایین دست فاقد آب حاصل از جریان طبیعی رود باشد و در شرایطی که آب به پایین دست قمرود نمی رسد تعداد ایستگاههای بالادست شهر قم افزایش می یابد.

دستاوردها

آبزیان رودخانه قمرود و شاخصهای بیولوژیک

عدم وجود امکانات کافی آزمایشگاهی باعث شد جهت سهولت در انجام مطالعه و بررسی آلاینده‌ها  روش استفاده از شاخص‌های بیولوژیکی و ارزیابی علائم و عکس‌العمل‌های آنها در برآبر تغییرات کیفیت آب رودخانه و وضعیت محیط زیست آنها مورد استفاده قرار گیرد.

پس از تحقیق و مطالعات وسیعی که بر ارگانیسمهای موجود در آب رودخانه‌ها انجام پذیرفت از هفت گروه مختلف از ارگانیسم‌ها در رابطه با درجه آلودگی محیط، که بنام تقسیم‌بندی پاتریک (patrick) معروف است گروههای بیولوژیکی بشرح زیر تعیین گردیدند.

1. جلبکهای آبی- سبز، بعضی از جلبکهای سبز و تعدادی از روتیفرها

2. oligochaetes ، زالو و حلزونها

3. پروتوزواها

4. دیاتومه‌ها، جلبکهای قرمز و تقریباً تمام جلبکهای سبز

5. تمامی روتیفرها، بغیر از ردیف اول، شامل صدفها، کرمها و بعضی از حلزونها

6. تمام حشرات و crustacea (خانواده سخت پوستان)

7.تمام ماهیها شامل مقاوم و غیرمقاوم نسبت به کمبود اکسیژن

رودخانه قمرود گروههای مختلفی از طبقات مذکور را در نواحی گوناگون در خود جای داده اما لازم به ذکر است که آخرین گروه موجود در این طبقه‌بندی (ماهیها) در رابطه با مطالعات اکوسیستم قمرود بیشتر مدنظر می‌باشد.

پلانکتونهای گیاهی و جانوری رودخانه قمرود

پلانکتونهای رودخانه قمرود با توجه به شوری آب رودخانه از تنوع قابل توجهی برخوردار می‌باشد. اغلب جنسهای شناسایی شده دارای دامنه بردباری نسبتاً زیادی به شوری دارند. گروه زئو پلانکتون و فیتوپلانکتون قابل دسته بندی در رودخانه‌ی قمرود به قرار زیر می‌باشد:

در چندین نوبت بررسی در تابستان و پاییز گیاهان آبزی مشاهده شده در رودخانه قمرود به قرار زیر می‌باشد:

1. Potamogeton  sp.                    6. Volvox                                11. Phragmites  australis

2. Lemna trisulca                        7. Spirogyra                             12. Poligonum  amphibium

3. Lemna minor                          8. Chlamydomonas                  13. Voronica  sp.

4. Ceratophyllum  sp.                 9. Ulothrix                               14. Nasturtium offieinalis

5. Juncus  maritime                     10. Typha  lamnni                   15. Alisma  plantagas

بنتوزهای بررسی شده در رودخانه قمرود به قرار جدول زیر می‌باشد که محل مشاهده نیز ذکر گردیده است:

جدول1- بنتوزها یا موجودات کف زی شناسایی شده در رودخانه قمرود

گونه‌های ماهی شناسایی شده رودخانه قمرود به قرار جدول 2 می‌باشد

جدول 2- گونه‌های ماهی شناسایی شده رودخانه قمرود

پراکنش گونه‌های ماهیان شناسائی شده در رودخانه قمرود در جدول3 نمایش داده شده است

جدول شماره 3 پراکنش گونه‌های ماهیان شناسایی شده در رودخانه قمرود

بحث و نتیجه‌گیری

آلودگی رودخانه را می‌توان به علت تغییرات ناموزون شاخصهای فیزیکی و شیمیایی دانست که در واقع یک پدیده بیولوژیکی به حساب می‌آید و در ارتباط با درک بیولوژیکی آلودگیهای آب لازم است سیمای زیستی رودخانه و اصول بیولوژی از اصول رودخانه مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.

تفسیر نتایج سنجش پارامترهای فیزیکی و شیمیایی و آلاینده رودخانه قمرود: با توجه به نتایج به دست آمده از آزمایشهای انجام شده بر روی نمونه فاضلابهای صنعتی مجاور رودخانه قمرود و پس از تعیین حجم هر یک از فاضلآبهای صنعتی مزبور و مقایسه آن با سنجش‌های انجام شده توسط آزمایشگاه اداره کل در سالهای 1384و 1385 که عمدتاً در محدوده خدماتی شهری واقع می باشد که آلودگی رودخانه ناشی از ورود این پسآبها به آن می باشد.

با بررسی های نتایج میتوان دریافت بخش مهم بار آلودگی رودخانه بر حسب اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (BOD5آب) در محدوده شهری( بند 19 دی تا پل البرز )به رودخانه تخلیه گردیده است .

از نظر جامدات محلول (TDS) منطقه امامزاده عبدا... ، قلعه چم، پل خلج آباد، پذیرای بیشترین میزان مواد محلول هستند همچنین میزان کدورت TURB در محدوده قلعه چم ، پل آسفالت فرا راه ، پل خلج آباد، هموار لکها بیشتر از سایر ایستگاهها می باشد که با توجه به فعالیت تعدادی از واحدهای شستشوی شن و ماسه در این منطقه موجب افزایش کدورت می گردند که نتایج پارامترهای آلودگی کدورت این واحدها نیز دقیقاً همین روند را نشان می دهد. هدایت الکتریکی نیز با عبور آب از سد 15 خرداد تحت تأثیر اراضی شور منطقه بر میزان هدایت الکتریکی افزوده شده و در محل عبور رودخانه از محدوده شهری مدام بر شوری آن افزوده می شود همچنین ورودپسآب سیستم RO جهت تصفیه  آب شیرین ویژه  در ایستگاه پل انقلاب نیز یکی از عوامل افزایش EC آب رودخانه می باشد.

و بر اساس نتایج به دست آمده از آزمایشهای انجام شده توسط آزمایشگاه اداره کل محیط زیست استان قم بر روی نمونه فاضلابهای صنعتی مجاور رودخانه قمرود و پس از تعیین حجم هر یک از فاضلآبهای صنعتی مزبور که عمدتاً در محدوده خدماتی شهری واقع می باشد تأیید گردید که آلودگی رودخانه ناشی از ورود این پسآبها به آن می باشد.

در بررسی‌ها مشخص گردید که تخلیه فاضلآبهای کشاورزی، صنعتی و شهری و دفع پسماندهای صنعتی و انسانی موجبات آلودگی و تخریب اکوسیستم رودخانه را فراهم آورده است. ورود فاضلاب و پسآبهای تصفیه نشده به رودخانه باعث افزایش بار مواد آلی آن و کاهش میزان اکسیژن محول در آب و موجب مرگ آبزیان به ویژه ماهیان گردیده است.

منابع آلاینده رودخانه قمرود شامل منابع آلاینده نقطه‌ای و منابع آلاینده غیر نقطه‌ای که منابع آلاینده نقطه‌ای  قمرود شامل صنایعی است که در مجاورت رودخانه مستقر می باشند و عبارتند از صنایع غذایی- صنایع فلزی- صنایع نساجی- تصفیه خانه ها- صنایع کانی غیر فلزی ، صنایع خدماتی  مانند  قالیشوئیها  و...

جدول 4 فهرست و مشخصات واحدهای آلاینده رودخانه قمرود را نشان می‌دهد.

شناسایی منابع آلاینده غیر نقطه ای به دلیل نامشخص بودن مکان و زمان تخلیه فاضلاب و پسماندها  مشکل  است لیکن  زه آبهای کشاورزی حاصل از آبیاری ، پسآبهای مراکز جمعیتی، تخلیه فاضلآبهای شهری و صنعتی توسط تانکرها در مجاورت رودخانه قمرود از جمله مواردی است که در اینخصوص می توان به آن اشاره نمود.

جدول 4 فهرست و مشخصات منابع آلاینده مهم رودخانه قمرود

- زباله و پسماندهای آلاینده رودخانه قمرود سه گروه زباله‌های شهری، زباله‌های صنعتی و زباله‌های خطرناک در رودخانه ریخته می‌شوند.

دسته بندی مواد تشکیل دهنده زباله های مهمی که در رودخانه قمرود دیده می‌شوند و تا حدودی متماز از زباله‌ی خانگی هستند در جدول شماره 5 نمایش داده شده است.

زباله های صنعتی، ناشی از فعالیتهای صنعتی و تجاری ، نوعاً شامل آشغال ، خاکستر، زباله‌های ساختمانی و نوسازی بناها، زباله های ویژه و زباله های خطرناک می باشند.

زباله‌های خطرناک، ضایعاتی بودند که بلافاصله یا پس از مدتی، یک خطر جدی برای زندگی انسانها، گیاهان و حیوانات بوجود می آورند.

جدول 5- دسته بندی رباله های و مواد تشکیل دهنده آنها

صنایع عمده تولید کننده پسماند در حاشیه رودخانه قمرود نیز مورد بررسی قرار گرفتند.

متأسفانه استقرار واحدهای صنعتی و کارگاهی غیر مجاز در اطراف رودخانه قمرود موجب تخلیه های مواد زائد در اطراف واحد و مجاورت رودخانه گردیده است که طی سالیان متوالی انباشته شده و در حال حاضر به مقدار قابل توجهی رسیده است. و در این خصوص موارد بسیاری از تخلیه پسماند در حریم رودخانه مشاهده می‌شود .

پسماندهای مراکز جمعیتی حاشیه تحت مدیریت و نظارت خدمات شهری می باشد لذا کمتر شاهد انباشت پسماندهای شهری در مجاورت رودخانه می باشیم. (اما حاشیه و بستر رودخانه در محدوده حرم مطهر حضرت معصومه (س)که در حال حاضر  به عنوان پارکینگ  استفاده می شود. و در مراکز جمعیتی روستایی و مراکز تفریحی حاشیه پشت سد 15 خرداد، و پارک هموار لکها، کم و بیش شاهد تخلیه موردی مواد زائد و پسماندهای مربوطه می باشیم.)

جدول شماره 6 مهمترین مراکزی که غیر مجاز پسماندها را در حاشیه رودخانه قمرود تخلیه می‌کنند

جدول شماره 6- میزان پسماندهای حاشیه رودخانه قمرود

- اثر فاضلاب‌ها بر محیط زیست رودخانه  قمرود

آب یک اکوسیستم خیلی پیچیده است که تغییرات فیزیکی ، شیمیایی ، و زیستی در آن رخ می دهد که اغلب آنها قابل جلوگیری هستند. معمولاً فاضلابها پس از تخلیه به رودخانه باعث کاهش اکسیژن محلول آنها می‌شوند. جریان آب رودخانه به طور دائم در تماس با هوا بوده و دارای قابلیت ذاتی برای هوادهی مجدد آب است.

اگر بار BOD آب از ظرفیت جذب و تحلیل رودخانه بیشتر باشد ممکن است اکسیژن آب تمام شده و موجودات آبزی ، مخصوصاً ماهیان از بین بروند. که مکرراً در حاشیه رودخانه ماهیهای مرده به چشم می‌خورند. یک رقابت یک طرفه برای اکسیژن میان میکروارگانیسم هایی که آلوده کننده های  آلی را تجزیه می کنند و انواع موجودات زنده عالی آبزی بوجود می آید و همیشه ماهیان در این مسابقه بازنده هستند. اکسیژن محلول در یک رودخانه با تعداد میکروارگانیسم های آن نسبت معکوس دارد. آلودگی آلی زیاد باعث تهی شدن اکسیژن و مرگ ماهیان می گردد. و آلودگی آلی متوسط می تواند غلظت اکسیژن محلول آب را پایین آورده و با جلوگیری از رشد ماهیان در مراحل بحرانی زندگی باعث شکسته شدن سیکل زندگی ماهیان شود. ماهیان نامرغوب در آبهایی که اکسیژن کم دارند رشد کرده و پس از مرگ مشکلات بو با مقدار اکسیژن کم یا صفر را موجب می شوند و بعضی فاضلابها باعث سمیت و لکه دار شدن گوشت ماهی ها می شوند.

ازت و فسفر فاضلابها رشد جلبک ها را تسریع کرده و بیشترین اثر را بر روی اکوسیستم رودخانه می‌گذارند. زیبایی و کیفیت تفریحی رودخانه هنگامی که رشد جلبک ها زیاد شود کاهش می یابد. توده های جلبک می توانند غلظت اکسیژن محلول رودخانه را کاهش داده و منجر به مرگ ماهیان شوند.

پیشنهادات و راهکارهای اجرائی جهت حفاظت، بهسازی و احیاء اکوسیستم رودخانه قمرود

1- اعمال ماده 134 و بند ج ماده 104 قانون برنامه سوم توسعه جهت کاهش عوامل آلاینده رودخانه قمرود

2- نظارت برحسن اجرای قانون مدیریت پسماندها جهت جلوگیری از ورود وتخلیه پسماندها به رودخانه قمرود.

3- اجراء برنامه پایش مستمر رودخانه قمرود و اندازه گیری آلاینده ها

4- ایجاد و توسعه سیستم های جمع آوری ، انتقال و تصفیه فاضلاب شهر قم

5- جلوگیری از تخلیه فاضلآبهای شهری و صنعتی به رودخانه و نظارت بر رعایت اصول و استانداردهای زیست محیطی در تخلیه هرگونه پسآب صنعتی ، شهری و خدماتی

6- جلوگیری از بهره برداریهای بی رویه شن و ماسه از  بستر و حاشیه رودخانه قمرود

7- ایجاد و توسعه سیستم های جمع آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب مراکز جمعیتی روستایی حاشیه رودخانه قمرود

8- تخصیص حقآبه زیست محیطی جهت حفظ اکوسیستم طبیعی رودخانه و موجودات زنده آن و تغذیه سفره‌های زیرزمینی

9- استفاده از امکانات واحدهای صنعتی بزرگ دارای تصفیه خانه فاضلاب جهت پذیرش پسآب واحدهای مشآبه کوچکتر یا سازگار با آن که در حال حاضر قادر به نصب سیستم نمی باشند.

10- آموزش کشاورزان جهت استفاده از مقادیر مناسب و بهینه کود و سموم آفت کش در مزارع کشاورزی حاشیه رودخانه قمرود

11- اعطاء تسهیلات زیست محیطی و تشویق واحدهای صنعتی آلاینده جهت احداث و راه اندازی سیستم های کنترل آلودگی پسآبهای تولیدی 

12- آموزش زیست محیطی و فرهنگ سازی اجتماعی به منظور جلوگیری از آلوده کردن رودخانه قمرود به ویژه در مراکز جمعیتی حاشیه رودخانه

13- ارائه طرح مناسب جمع آوری و دفع اصولی پسماندهای تخلیه شده موجود در بستر و حریم رودخانه قمرود توسط ارگانهای مذکور.

منابع :

1- مطالعات طرح جامع سیل استان قم. جلد 1و2و3 . 1379. اداره کل امور آب استان قم.

2- ساغری، محمد. مطالعات لیمنولوژیک رودخانه قمرود. جلد1و2. اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم.

3- طرح مطالعه محار سیلاب و ساماندهی قمرود جلد1و2. رسوب.1384. اداره کل امور آب استان قم.

4- مجموعه قوانین و مقررات حفاظت محیط زیست جلد 1 و2. 1384. سازمان حفاظت محیط زیست.

5- شریعت، محمود، منوری، مسعود، (1375) مقدمه‌ای بر ارزیابی اثرات زیست محیطی، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست ایران.

6- شریعت، محمود، 1375، ارزیابی اثرات توسعه بر استان قم، گزارش به سازمان حفاظت محیط زیست.

7- شریعت، محمود، 1380، ارزیابی زیست محیطی شهرک صنعتی شکوهیه قم، گزارش به شرکت شهرک‌های صنعتی قم.

8- اداره کل حفاظت محیط زیست قم، 1376، گزارش کمیته تخصصی محیط زیست، شورای برنامه ریزی صنایع و امور تولیدی.

9- موسوی (1380)، «نگاهی به محیط زیست استان قم»، اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم.

10- جواهریان، ثریا، 1381، «اثرات زیست محیطی نیروگاه حرارتی قم و ارائه راهکاری‌های ترمیم محیط تقلیل آثار سوء و پایش‌های بعدی» پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

Subject . Management of practical pollution reduction of Qomrud River

Prepared By: Saeed yarmohammadi &Dr.Mahmood Shareat&Dr.Seyedmasood monavari&Dr.Parvin farshchi

Abstract:

Qomrood is one of the rivers which has little water and it flows in the central part of Iran.

This river flows from northern regions of Zargos Mountains and it joins Qarechi river in Masileh area and it flows to salt lake of Qom in north east of the city of Qom. Qomrood river is 19000 square kilometers and the length of its main branch is estimated to be 288 kilometers. This river flows from south east to north east. The main water of this river is provided by Golpayegan Dam. The main and major length of its region is 3724 meters and its minor length is 810 meters in the exit in Masileh area. Two main Dams of Panzdaheh Khordad dam with 200 million square meters capacity and Golpaygan dam with 46/5 million square meters capacity have been made in front of this river. The existence of agricultural land beside the river causes damages to this river. And the river has been made muddy, and it reduced the quality of the river while river has the least water in summer especially around Bahgherabad Bride is very much polluted.

To preserve, and cleaning the Ecosystem of Qomrood river realizing the source of pollution around the river and clarifying the type, and amount of pollution and its entrance to river is very much important. Taking sample in accordance with its flowing and its minor branches, and industrial, and agricultural villages, and cities pollution and making the transportation easy and reaching to these sample making centers in different seasons and these places are selected because of its little distance to these centers of Hydrometers.

Approximately, there are 8 to 12 centers in the length of Qomrood river and the amount of BOD5, COD,TURB, TEMP, COND, DO,PH have been tested, and from the objects (IDS) in Emamzadeh Abdullah (a.s) Qaleh cham , Khalajabad Bridge, receive the majority of these objects also the main dark TURB is in Qalehcham region Fara asphalte Bridge, Khalajabad Bridge Hamvarlakhah is more than the other centers and sand washing units cause these activities in this regions. Leading the water to panzdaheh khordad Dam and the water is influenced by salty lands menwhile entering the dirty water of Ro system to be cleaned to be cleaned and in Enghelab Bridge of this one of the reasons of increasing the EC of the water of the river. In the studies it has been clarified that agricultural, industrial, man made, and city pollution has made the Ecosystem of the river dirty. Entrance of pollution to the river causes the increase of chemicals and decrease oxygen of water, and it caused the death of water creatures specially fishes.

Key words:

Qomrood river, pollution reduction, usage management