نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته کارشناسی ارشد زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی.
2 دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان *(مسئول مکاتبات).
3 استاد گروه زمین شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز.
4 استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان.
چکیده
کلیدواژهها
فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 31، زمستان 93
بررسی توانمندیهای محیطی شهرستان آذرشهر به عنوان دومین ژئوپارک ایران
جواد مهدی پورقاضی[1]
سعید گنجعلی[2] *
محسن موذن3
فرزاد ستوهیان[3]
شهرستان آذرشهر در استان آذربایجان شرقی و در جنوب تبریز، در موقعیتی بین دریاچه ارومیه و آتشفشان سهند قرار گرفته است. در این پژوهش پس از جمع آوری اطلاعات لازم (اسنادی) و نیز مطالعات گسترده صحرایی، مکانهای مناسب که جاذبههای زمین شناسی ویژهای داشته، بصورت ایستگاههایی شناسایی گردیده و نیز راهکارهای مناسب جهت جذب گردشگر و توسعه پایدار منطقه به عنوان ژئوپارک، ارایه گردیده است.
بر اساس نتایج حاصله از این پژوهش، شهرستان آذرشهر با قابلیتهای زمین شناسی ویژه از جمله، چشمههای تراورتن تاپ تاپان، حفره ها و دالانها و نیز غارهای انحلالی بسیار زیبا در حوالی روستای شیرامین، سواحل و جزایر منحصر بفرد دریاچه ارومیه، نزدیکی به کلان شهر تبریز، دارا بودن قابلیتهای تاریخی و زیستی، قرارگیری در مسیر جاده تبریز- کردستان و .... شرایط لازم جهت معرفی به عنوان ژئوپارک را داشته و میتواند نقش مؤثری در اشتغالزایی و درآمدزایی و در مجموع توسعه پایدار استان داشته باشد. در اینجا پیشنهاد میگردد، برای ثبت این ژئوپارک در یونسکو که نیاز به توجه ویژه به منطقه و فراهم نمودن زیر ساخت های مناسب دارد، اقدام گردیده و حداقل در ثبت محدوده تراورتنی این شهرستان بهعنوان تراورتن اقدام لازم صورت گیرد تا علاوه بر جلوگیری از نابودی مجموعه تراورتنی در دنیا، زمینه جهت ثبت ژئوپارک آذرشهر فراهم آید.
کلمات کلیدی: ژئوپارک، آذرشهر، زمینشناسی، توسعه پایدار، آذربایجان شرقی.
امروزه توجه به صنعت گردشگری در کشورهایی که دارای توانمندیهای طبیعی و آثار تاریخی با ارزش می باشند، به فعالیتی اثر بخش از نظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تبدیل شده است(1). همچنین جهتگیریهای اساسی توسعه و محور فعالیتهای برنامهای در این کشورها نیز در راستای جذب گردشگران و اتکاء به توانمندیهای ملی و محلی است (2). در این میان، متأسفانه ایران علی رغم این که یک کشور با جاذبههای توریستی فراوانی است و بنا به گزارش یونسکو از لحاظ منابع گردشگری در شمار ده کشور برتر دنیا قرار دارد (3) ولی بررسی وضعیت صنعت گردشگری ایران حاکی از آنست که سهم این بخش از تولید در میان ١٧٤ کشور جهان رتبه ١٧٢ و در میان کشورهای خاورمیانه در رتبه آخر قرار گرفته است (4).
توریسم یک صنعت نسبتا ارزان ولی درآمدزا برای کشورهـای دارای پتانسـیلهای گردشـگری (تاریخـی، طبیعی، تـجاری و...) می باشد. این صنعت با درآمد بالغ بر 500 میلیارد دلار در سال 1988 بر صنعت خودرو و کامپیوتر پیشی گرفت و پیش بینی می شود تا سال 2020 بر درآمد نفت فایق آید (5). در این میان ضرورت جذب توریسم به ایران با این وسعت منطقهای و پتانسیلهای فراوانی که وجود دارد برای ایجاد درآمد، شغل (توریسم سومین صنعت مولد شغل بعد از نفت و خودروسازی است) و توسعه پایدار احساس می شود. توسعه پایدار با استراتژی حفاظت از منابع و محیط زیست در راستای ایفای نقش ارتقای رفاه انسانی مطرح شده است (6). ژئوتوریسم که یکی از گرایشهای تخصصی اکوتوریسم است به معرفی پدیدههای زمین شناسی به گردشگران با حفظ هویت مکانی آنها پرداخته که میتواند از منطقی ترین و اقتصادی ترین نوع توریسم در ایران باشد. ژئوتوریسم بعد از مطرح شدن ژئوپارک، از سال 2000 مورد توجه یونسکو قرار گرفته است. سازمان علمی فرهنگی یونسکو، ژئوپارک را یک محدوده معین جغرافیایی که علاوه بر پدیدههای زمین شناسی، دارای جاذبههای طبیعی، فرهنگی، هنری و تاریخی نیز باشد، تعریف کرده است (7). در دنیا 64 محدوده به عنوان ژئوپارک معرفی شده است که عمدترین آن در اروپا و چین واقع شده اند. ایران بهعنوان دومین کشور آسیایی توانسته در سال 2006 جزیره قشم را بهعنوان ژئوپارک معرفی کند (8).
در این مقاله تعدادی از پدیدههای ژئوتوریستی شهرستان آذرشهر معرفی شده و در ادامه با معرفی شهرستان آذرشهر به عنوان ژئوپارک، به تشریح پیشنهاداتی جهت حفظ پدیده های زمین شناسی، ژئومورفولوژی، زیستی و تاریخی این منطقه از نابودی، گسترش گردشگر و در نهایت نقش ژئوپارک در توسعه پایدار استان آذربایجان شرقی پرداخته میشود.
مواد و روشها
موقعیت جغرافیایی و زمین شناسی منطقه مورد مطالعه
آذرشهر یکی از شهرستانهای استان آذربایجان شرقی می باشد که در جنوب تبریز، غرب آتشفشان سهند، شرق دریاچه ارومیه و در شمال شهرستان عجب شیر واقع شده است. وجود پهنههای وسیع تراورتن و سواحل دریاچه ارومیه در غرب جاده آذرشهر-عجب شیر و وجود چند گنبد آتتشفشانی در شرق این جاده نمای جالبی در نگاه اول به منطقه داده است (شکل1).
با نگاهی به نقشه زمین شناسی 100000/1 ورقه آذرشهر میتوان هم واحدهای رسوبی و نیز سنگهای ولکانیکی ناشی از ولکانیسم سهند را در این منطقه مشاهده نمود. واحد های کواترنر بیشترین گسترش را در نقشه زمین شناسی این ناحیه داشته که شامل نهشتههای آبرفتی، کوهپایه ای قدیمی و گسترهای نسبتا پهناور از نهشتههای تراورتن و نهشته های رسی و نمکی است (شکل2). پهنه تراورتنی منطقه از حوالی گوگان تا حوالی داشکسن بطول حدود 14 کیلومتر گسترده شده است. عرض میانگین این پهنه تراورتنی حدود 400 متر می باشد (9). پیدایش اولین چشمه های تراورتن ساز منطقه را میتوان به اوایل کواترنر نسبت داد. با توجه به گسترش خطی تراورتنهای منطقه میتوان فعالیت چشمههای تراورتنساز منطقه را در امتداد یک گسل از گوگان تا داشکسن در ارتباط دانست(شکل2).
در طول نئوژن فعالیت آتشفشانی سهند باعث گردیده که قطعات ولکانو کلاستیک در این منطقه گسترش یافته و واحدهای کنگلومرای کوهپایه ای ولکانوکلاستیک که حاوی نهشته های لاهار است را به وجود آورد. توف و ماسه سنگ و سنگ آهک و توف ماسه ای با میان لایه هایی از دیاتومیت در قسمتهای بالاتر قرار دارند. فعالیت آتشفشانی جوان سهند باعث شده که در این منطقه چند گنبد کوچک و بزرگ آتشفشان (ترشکوه، دین آباد ، هفت چشمه و... ) ایجاد شود که ترکیبی آندزیت، آمفیبول آندزیت و داسیت میباشند. واحدهای قدیمیتر که سنگ کف منطقه را تشکیل داده اند، شامل بیشتر واحد های تریاس- ژوراسیک و کرتاسه می باشند (10و 11) که عمدتأ ترکیب کربناته دارند (شکل1).
شکل1- موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
شکل 2- نقشه زمین شناسی 100000/1 ساده شده منطقه (9).
لیتولوژی محدودههای مشخص شده، 1: سنگهای رسوبی پالئوزوئیک زیرین ، 2: سنگهای آهکی ژوراسیک (سازندهای لار و دلیجای)، 3: تشکیلات آهکی کرتاسه (سازند تیز کوه)، 4: تناوبی از شیلهای تیره، سنگهای آتشفشانی بازیک واسیدی، شیلهای آهکی و بازالت اسپیلیت و ماسه سنگ کرتاسه بالایی، 5: کنگلومرای کوهپایه ای ولکانی کلاست(میوسن)، 6: کنگلومرا، ماسه سنگ، مارن ،آهک (پلئوسن)، 7: گنبد آتشفشانی با ترکیب آندزیت-داسیت، 8: تراورتن، 9: رسوبات کواترنر.
در پژوهش حاضر، روش تحلیلی - توصیفی به کار رفته و تهیه، تجزیه و تحلیل و تلفیق اطلاعات به دو روش اسنادی و میدانی انجام شده است؛ در مرحلة اسنادی، اطلاعات مورد نظر از کتابها، نشریهها، مطالعات پژوهشی، نقشه ها، و پایگاههای اینترنتی گردآوری گردید (از جمله داده های ژئوتوریسم، ژئوپارک، مطالعات قبلی صورت گرفته در منطقه) و در مرحلة مطالعات میدانی افزون بر مشاهده و برداشتهای وسیع میدانی، مکانهای مناسب که جاذبههای زمین شناسی ویژهای داشته، بصورت ایستگاههایی شناسایی گردیده و در نهایت به نقش این پدیده ها در معرفی منطقه به عنوان ژئوپارک، جذب گردشگر و راهکارهای افزایش آن و توسعه پایدار استان آذربایجان شرقی پرداخته شده است.
نتایج
بررسی توان های ژئوتوریسمی آذرشهر
1-غار در نهشته های کربناته قدیمی: در حدود 28 کیلومتری جنوب و جنوب غرب شهر آذرشهر در نزدیکی روستاهای شیرامین، هفت چشمه، پیر چوپان و... چند حفره و دالان انحلالی با اندازههای مختلف کشف شده است و با توجه به گسترش پهنه های وسیع تراورتن در این منطقه و همچنین شواهدی که در عملیات اکتشاف ژئوفیزیکی اولیه این غارها صورت گرفته همگی خبر از وجود چند حفره وسیع و عمیق به وسعت حدود 560 میلیون معکب علاوه بر حفرههای کوچکی که در منطقه کشف شده می دهند که نیاز به عملیات اکتشافی دقیقتر و وسیعتر و مشارکت مردمی و اجرایی دارد(12).
2- چشمههای آهک ساز: در این منطقه چندین چشمه فعال آهک ساز وجود دارد که از جمله می توان چشمه تاپ تاپان را نام برد که بستر آن به علـت وجود اکسید آهـن فراوان، قرمـز رنـگ است این منطقه در 5 کیلومـتری غرب جاده آذرشهر-عجب شیر قرار دارد. چشمه قزل داغ ( در روستای غله زار) در بالای تپه ی با ارتفاع100 متر واقع شده است، رنگ بستر این چشمه با چشمه تاپ تاپان متفاوت و رنگ زرد لیمویی دارد. همچنین از چشمه های آهک ساز فعال منطقه می توان به چشمه اژدها دره سی و چشمه های موجود در روستای کلوانق و ... اشاره کرد. آثار چشمه ها و حوضچه و جویبارهای خشک شده در منطقه به وفور یافت می شود که مناظر زیبایی را ایجاد کرده اند که همه این چشمه ها ی خشک و فعال در یک امتداد گسلی قرار دارند(شکل 3).
3- دریاچه ارومیه: دریاچه ارومیه در غرب منطقه قرار دارد که علاوه بر جلوههای زیبای دریاچه و سواحل آن، میتوان به جزایر کوچک درون این دریاچه نیز اشاره کرد، آب و لجن دریاچه و ماسه های سواحل (با مقدار نمک بالا) دریاچه علاوه بر کارایی در فعالیتهای ورزشی، خاصیت درمانی داشته که میتواند گردشگر با اهداف متفاوت را جذب کند.
4- شکاف و حفرهای انحلالی موجود در تپه تراورتنی قزل داغ: از وسط تپه قزل داغ واقع در روستای غله زار شکافی به طول 1-2 کیلومتر که در بعضی مناطق عرض آن 70 سانتیمتر می باشد وجود دارد. علاوه بر این شکاف در این تپه حفرههای کوچکی انحلالی نیز وجود دارد که بزرگترین آنها 6×3 متر دهانه و عمقی در حدود 7-6 متر دارند. این تپه کوچک با این ویژگی و چشمه آهک ساز ذکر شده در قسمتهای قبلی، یک جاذبه زیبا برای جذب گردشگر میباشد(شکل 4).
5- تپههای کله قندی گنبدی تراورتنی: این تپه ها در اطراف چشمه تاپ تاپان و کلوانق گسترش زیادی دارند که ارتفاعی حدود 120-100 سانتیمتر و قاعده 120 -100 سانتیمتری دارند(شکل 5).
6- آتشفشان سهند و مجموعه جوانتر و دامنه های آنها: آتشفشان سهند در شرق و جنوب شرق این منطقه واقع شده است. چند گنبد آتشفشانی مانند ترشکوه، قلعه چین، رادار داغی، دین آباد و... به شکل گنبد و مخروطی در این منطقه دیده میشوند که در بلندای بعضی از آنها دهانه بصورت کالدرا مشخص است. این گنبدهای آتشفشانی مکانی جالب برای کوهنوردی میباشند. آتشفشان سهند باعث شده دره های و رودخانههای زیادی در منطقه گسترش یابد و دامنه های سبزی را ایجاد کنند که میتوان به درههای قرمزی گل، صغایش، چراغیل و ... اشاره کرد (شکل 6 ). این مناطق در شرق و جنوب شرق شهر آذرشهر در یک مسیر قرارگرفتهاند. سرسبزی این درهها و جریان آب این رودخانه در بیشتر ماههای سال باعث میشود گردشگران زیادی از این منطقه دیدن کنند. در روستای چراغیل، آبشار فصلی وجود دارد که باعث ایجاد حفرههای در توفهای سهند شده است همچنین در این دره، لاهار معرف جراغیل نیز قابل دید است. دره جراغیل بهترین مکانی است که میتوان سکانس متوالی یک آتشفشان استراولکان (سهند) را مشاهده کرد. بنابراین از این نظر محلی مناسب برای جذب گردشگرهایی که به جاذبههای زمین شناسی علاقه دارند، می باشد.
|
|
شکل 3- تصاویر صحرایی از تشکیلات موجود در پهنه تراورتن منطقه آذرشهر - چشمه فعال تروارتن ساز. |
7- تافونیهای موجود در قطعات سنگی بزرگ: در دامنههای آتشفشانهای جوان واقع در اطراف روستای هفت چشمه برروی قطعات سنگی با ترکیب آندزیتی که ابعادی در حدود 5×10 متر دارند فرسایش بادی باعث شده تافونیهای زیبا و بزرگی در این سنگها ایجاد شود.
8- سنگها و کانیها: وجود تراورتنهای با رنگهای متفاوت لیمویی، گردویی، قرمز و.... ، میانبارهای مرمر درون آنها به رنگهای قرمز خونی، سبز و قرمز، کرم رنگ و... (13)، سنگهای آتشفشانی متفاوت و بلورهای نمک و اجتماعات جالب آن ها در اطراف دریاچه ارومیه، آراگونیت های به صورت منشورهای با رنگها و اندازههای متفاوت و با ساختهای متفاوت و... از مواد سنگ شناختی جذب ژئوتوریسم می باشند.
9- فسیلها: گسترش زیاد واحدهای مزوزوئیک در منطقه باعث گسترش فسیل های اربیتولین، آمونیت، بلیمنیت، براکیوپود و تنه سیلیسی شده درختان در حوالی روستاهای شیرامین، هفت چشمه و قوشقار شده است (9). همچنین در اطراف ممقان دیاتومیتها گسترش زیادی دارند.
10- معادن موجود در منطقه: در این منطقه چندین معدن تراورتن و مرمر در حال استخراج می باشند. وجود مـعادن در ژئـوپارکها میتواند با وضع قوانین خاصی فعالیت و ساماندهی شوند که هماهنگی دو طرفه معادن و ژئوپارک می تواند باعث سودمند شدن معادن در ژئو پارکها از نظر آموزشی و اقتصادی شود.
|
|
شکل 4- تصاویر صحرایی از ساختمانهای موجود در نهشته های تراورتن منطقه آذرشهر. سمت چپ حفره های انحلالی در تشکیلات تراورتن. سمت راست- شکاف عمیق در گنبد تراورتنی. |
شکل 5- تصاویر صحرایی از گنبدهای کله قندی در نهشته های تراورتن.
11- جاذبه های معکوس و دریاچه های مصنوعی: در بخشهایی از جادههای این منطقه (مسیر ینگجه- قرمزگل، بعد از سد ینگجه) جاذبه معکوس به طور واضح نمایان است، بطوری که خودرو در حال خلاص در جهت عکس شیب جاده حرکت میکند. سد ینگجه، بند تیمورلو و حوضچه شاه میدانی از جمله دریاچه های مصنوعی می باشند که میتواند شرایطی را برای قایقرانی و جذب گردشگر فراهم آورد.
توان تاریخی محدوده
بیشتر پدیدهها و آثار تاریخی کشف شده تا به امروز، جزو پدیدههایی می باشند که در بیشتر مناطق ایران نیز مشابه آن دیده میشود گسترش دارند همچون امامزاده روستای تیمورلو، مساجد و راسته بازارها، اما در این میان آثاری وجود دارند که شاید تنها خاص این منطقه میباشند از این آثار می توان به مسجد و سنگ لوح های قبرستان روستای بادامیار(شکل 7)، غار دست ساخت روستای ینگجه، غار های ایشق کوهول و قارانلیق کوهول روستای داشکسن، برج های تاریخی چراغیل، مجموعه تاریخی مدفون شده یخچال گلی آذرشهر و ... را برشمرد.
توان زیستی محدوده
شهرستان آذرشهر از گونههای متنوع حیات وحش و نیز گونههای جالب توجه گیاهی برخوردار است. گونههای جانوری این منطقه شامل گرگ، روباه، شغال، گراز، خرس قهوه ای، قوچ ومیش و خرگوش عمدهترین پستانداران این منطقه هستند. از پرندگان این شهرستان میتوان به فلامینگو، پلیکان، غاز وحشی، تنجه، خوتکا، اردک سبز، چنگر، انواع مرغابی، کبک، حواصیل، باقرقره، بهری، بالابان و تیهو اشاره کرد. گونههای گیاهی عبارتند از: خارشتر، ورک، شیرین بیان، تلخه بیان، نعناعیان، چتریان، میخک، اسفناجیان، خشخاش و گون کتیرا که به وفور در نقاط مختلف شهرستان میرویند.
جلوههای فرهنگی و محصولات
اهالی این منطقه به زبان ترکی صحبت میکنند، این موضوع میتواند یک ویژگی مثبت برای جذب گردشگران کشورهای هم زبان به این منطقه باشد. عزاداری تاسوعا و عاشورا در این منطقه مانند بیشتر مناطق آذربایجان طبق آیین خاص و با شور و حال ویژه ای بر گذار میشود.
وجود چند صد کارگاه محصولات خشکبار و بنشن (به ویژه لپه و نخود) و همچنین وجود شهرک صنعتی شهید سلیمی و صدها کارخانه کوچک و بزرگ متفرقه در این منطقه به این شهرستان نمایی صنعتی داده است. سوای کارهای دولتی و کارخانه ای بیشتر مردم این منطقه به کار کشاورزی و قالی بافی مشغولند. در بین قالی بافان طرح و نقش خاصی از قالی بنام قالی آذرشهر می باشد که این موضوع نیز برای تاجران و هنردوستان می تواند جالب باشد. بیشترین و مهمترین محصول کشاورزی این منطقه گردو است که این رقم گردو نیز شهرت کشوری دارد.
شکل6- نمایی از توفها و آگلومراهای مجموعه سهند |
شکل 7- نمایی برونی و درونی از مسجد و سنگ قبر های گورستان روستای بادامیار |
نقش ژئوپارک در توسعه پایدار استان آذربایجان شرقی
استان آذربایجان شرقی علی رغم دارا بودن مناطق گردشگری فراوان (ازجمله توان های ژئوتوریستی، تاریخی و زیستی منطقه آذرشهر) سهم اندکی در جذب توریسم دارد. یکی از مواردی که میتواند بیانگر وضعیت گردشگری یک منطقه باشد بررسی آمار فعالیت هتل هاست. در این بررسیها بیشترین سهم را در بین استان ها استان خراسان با 34/0 درصد ارزش افزوده استان دارا است و استان های همدان و مازندران را به ترتیب 28/0و 19/0 درصد در رده های بعدی قرار دارند این در حالی است که استان آذربایجان شرقی با 09/0 درصد ارزش افزوده استان در رده سیزدهم کشور قرار دارد (14). بر این اساس معرفی مناطقی به عنوان ژئوپارک می تواند در جذب توریسم که باعث توسعه استان میشود نقش موثری داشته باشد.
امروزه در این منطقه (آذرشهر و استان) پدیده های طبیعی و تاریخی مزبور به دلیل فقدان یا کمبود مکانیزم های اجرایی و کیفری برای برخورد با متخلفین محیط زیست و پدیدههای طبیعی و همچنین عدم فرهنگسازی و آگاه سازی ساکنین این مناطق نسبت به پتانسیل پدیده های نامبرده برای جذب گردشگر و متعاقباً پیشرفت منطقه از نظر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی؛ در حال نابودی هستند. با معرفی ژئوپارک امنیت و امکانات مورد نیاز گردشگران تأمین می شود و از تخریب پدیدهها جلوگیری میشود. همچنین افراد بومی نیز با گسترش گردشگر در منطقه، از اینکه محل زندگی آنها، مورد توجه دیگران است، احساس دلبستگی و غرور می کنند و بیشتر در حفظ و ارایه امکانات خود می کوشند. از مزایای دیگر آن به جلب مشارکت جوامع محلی و ارتقای سطح اقتصادی و فرهنگی این جوامع می توان اشاره کرد.
علاوه بر آن ژئو پارک تحت حمایت یونسکو، به عنوان یک ابزار آموزشی و تربیتی برای آموزش مفاهیم محیط زیستی خدمت میکند. با آموزش و تحقیق و تربیت کردن افراد در زمینه های وابسته به رشته های گوناگون علوم زمین، حفظ محیطزیستی منطقه گسترده تر می شود که نتیجة آن توسعة پایدار منطقه است. چنین ژئو پارکی یک برنامه وسیع و مفصل آموزش محیطزیستی و تحقیقات علمی را فراهم می کند که درآن گروههای هدف با برنامه های متنوعی تعریف شدهاند و ضمن آشنایی عملی با جنبههای گوناگون طبیعت، گروه های هدف با همگام سازی فعالیت های خود در راستای محیط زیست آشنا شده و در نهایت با اجرای برنامه اصولی، توسعه پایدار تحقق مییابد.
بحث و نتیجه گیری و راهکارهای پیشنهادی
در این مقاله جهت جلوگیری از طولانی شدن بحث تعداد اندکی از پدیدهها و پتانسیل های ژئوتوریستی با ارزش منطقه (در محدودهای به وسعت 136000کیلومتر مربع) اشاره شده است. علاوه بر اینکه آذرشهر یک منطقه منحصر به فرد از نظر پتانسیل های ژئوتوریسمی است، نزدیک بودن به مرکز استان (دسترسی به فرودگاه و راه آهن)، راه دسترسی عالی به منطقه، واقع شدن در بخش حاشیه ای پهنه ایران و نزدیکی به کشورهای ترکیه، آذربایجان و ارمنستان شرایط کاندید بودن این منطقه را برای معرفی به عنوان ژئوپارک فراهم نموده است.
عدم وجود مدیریت یا نبود کمیته تخصصی که بتواند مطالعات دقیق و علمی برروی جاذبه های ژئوتوریسمی منطقه داشته باشد، سبب گردیده علیرغم تمام کوششهای صورت گرفته در این زمینه، هنوز مشکلاتی وجود دارد که بخوبی در سطح منطقه نمایان است.
تشکیل کمیته ای تخصصی در ارتباط با طرح ژئوپارک آذرشهر و بکارگیری نیروهای متخصص در زمینه های مختلف علمی(همچون جغرافیا، زمین شناسی، محیط زیست، اقتصاد، گردشگری، نقشه برداری، کشاورزی، عمران و... ) و مطالعات و اقداماتی در موقعیت هر کدام از پتانسیل های موجود از قبیل:
1- تعیین دقیق موقعیت مکانی هر کدام از پدیدههای زمین شناسی
2- تهیه نقشه پراکندگی پدیده های زمین شناسی در شهرستان آذرشهر
3- انتخاب مناسبترین مسیر ارتباطی و احداث جاده ای مناسب
4- ایجاد کمپ و امکانات رفاهی و تامین امنیت هر کدام از پدیده ها (در صورت نیاز استفاده از بخش خصوصی)
5- تبلیغات و معرفی منطقه در سطح گسترده و بکارگیری از راهنمایان مناسب گردشگری و استقبال از گردشگران میبایست در دستور کار قرار گیرد.
برای نیل به چنین اهدافی، میتوان با تصویب طرحی برای معرفی پتانسیلهای ژئوتوریسمی، تلاش شود تا این منطقه را بهعنوان کاندید دومین ژئوپارک ایران و خاورمیانه بعد از قشم معرفی تا علاوه بر جلب مشارکت ارگانهای مختلف و تامین بودجههای لازم جهت سامان دهی این مجموعه، از نابودی پدیدههای گردشگری جلوگیری و از این راه گامی پیش بسوی توسعه پایدار استان برداشت. از آنجایی که ثبت ژئوپارک یک فرایند زمانگیر میباشد، پیشنهاد می شود برای طی چنین فرایند و پروسه بزرگی (ثبت ژئوپارک در یونسکو) که نیاز به فراهم آوردن زیر ساخت های مورد نیاز است، ابتدا اقدام به ثبت محدوده تراورتنی این شهرستان بعنوان تراورتن پارک شود، زیرا وجود چشمههای فعال در منطقه که ساختهای منحصر به فردی را بوجود آورده و نیز سنگهای الوانی بسیار زیبا که شهرت جهانی داشته، کاملاً این امر را محقق میسازد.
منابع
[1]- دانش آموخته کارشناسی ارشد زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی.
[2]- دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان *(مسئول مکاتبات).
3- استاد گروه زمین شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز.
4- استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان.