ارزیابی مشارکت شهرداری در ارتقای شاخص های اقتصادی مسکن شهری از نظر شهروندان (نمونه موردی منطقه2 شهر شیراز)

فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 38، پاییز 95

ارزیابی مشارکت شهرداری در ارتقای شاخص­های اقتصادی مسکن شهری از نظر شهروندان

(نمونه موردی منطقه2 شهر شیراز)

محمد تقی رضویان[1]

محمد علی خانی زاده [2]^*

M.Khanizadeh@imamreza.ac.ir

علی دلیر[3]

چکیده

مشارکت شهرداری همواره موضوع دامنه­داری در حوزه برنامه­ریزی بوده و به همین دلیل برنامه­ریزان شهری تلاش کرده­اند در تصمیم گیری­های شهری، از نظر شهروندان آگاه شده و با همکاری آنان، برنامه­ریزی خود را عملی کنند.

این مقاله با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش­های کتابخانه­ای و میدانی، به دنبال ارزیابی مشارکت شهرداری منطقه­ی2 شهر شیراز در ارتقای شاخص اقتصادی مسکن شهری است.

ابزار اصلی تحقیق پرسش­نامه و با استفاده از طیف لیکرت به دنبال آزمون فرض فرضیات تحقیق است به این طریق که در ابتدا تمامی داده­های پرسش­نامه به محیط نرم افزاری spss برده شد. روایی این تحقیق از طریق آلفای کرونباخ ارزش عددی 839/0 محاسبه شد، تعداد پرسشنامه ها از طرق فرمول کوکران و با ضریب خطای 5 درصد برابر 140 عددمی­باشد (تعداد پرسش­نامه ها از طریق فرمول مذکور 384 عدد اما بنابر نظر اساتید تعداد 140 عدد ملاک عمل قرار گرفت) و پس از تعیین نرمال و غیر نرمال بودن داده­ها از آزمون­های نیکویی برازش بهترین روش برای اندازه­گیری فرضیات آزمون t تک نمونه­ی و آزمون کندال سی استفاده شده است.

نتایج تحقیق از طریق آزمون کندال سی نشان دادکه بین جنسیت و شدت و ضعف رضایت آنان از عملکرد مشارکتی شهرداری در پروژه­های مسکن ارتباط معناداری وجود دارد که با احتمال 95 درصد می­توان ادعا کرد که بین جنسیت و رضایت از عملکرد شـهرداری همبستگی ضعیف اما معنی­داری وجود دارد. فرض دوم این تحقیق نیز درآزمون t تک نمونه­­ای بیان­گر این مهم است که با احتمال 95 درصد می­توان ادعا نمود که این میزان مشارکت از نظر افراد تحت نمونه کم­تر از 50 درصد است.

کلمات کلیدی: مشارکت شهرداری، شاخص اقتصادی مسکن، منطقه 2 شهرداری شیراز.

مقدمه

انسان موجودی است که همواره به صورت جمعی زندگی و نیاز­های خود را به وسیله دیگران و به مدد آنان رفع کرده است. این­که چه انسانیمتمایل به زندگی اجتماعی است و چرا بر اثر عوامل بیرونی به این حالت سوق داده شده است، برای اینکه این گرایش به تحقق بپوندد، آموختنِ اجتماعیزیستن و مشـارکت در امور جامعـه برای او لازم و ضـروری است. در دوره قرون وسطی، مسیحی نقش شهروندی، اهمیت خود را از دست داد به­طوری که با شکل­گیری فراماسیون فئودالیزم، رعیت به جای شهروند، جلوه­گر شد و نظام شهروندی جای خود را به ارباب رعیـتی داده و شـهروندی دولـت شهـر و جامعه سیاسی جای خود را به بندگی کلیسا و پاپ و نیز رعیت پادشاه، لرد، سینیور، و والسال­ها داد(1). در دوره رنسانس (سده 15 م) مشارکت مدیریت شهری، اصولا با ظهور تفکرات فلسفه سیاسـی و پیچیده­تر شدن نظام، روابط مفهوم جدیدی پیدا می­کند، در این دوره، تامین حقوق شهروندی و مشارکت به مثابه تجلی سیاسی، ماهیت انسان نبود، بلکه واکنشی در برابر سیستم­های حکومتی بود(2).

بنابراین می­توان گفت که مشارکت مدیریت شهری از سال 1950، موضوع دامنه­داری در حوزه برنامه­ریزی بوده و به همین دلیل برنامه­ریزان شهری تلاش کرده­اند در تصمیم گیری­های شهری، از نظر شهـروندان آگاه شده و با همـکاری آنان، برنـامه­ریزی خود را عملی کنند؛ چراکه آنان معتقد بودند، مشارکت شهروندان مسؤولیت­پذیر بار آورده و به فرایند­های تصمیم­گیری مشروعیت می­بخشد یعنی حمایت عمومی از تصمیم­گیری­های اتخاذی از سوی مسؤولان، سبب می­شود مسؤولان امر، برنامه خود را به راحتی عملی کنند (3).

در ایران در سال­های اخیر به نحوه فزاینده­ای سخن از مشارکت شهـرداری در تمـامی امور مطـرح بوده اسـت. این مشـارکت به شکل نا­معمول و نا­مطلوب در حوزه شهرسازی، من­الجمله مسکن شهری ظهور یافته است به طوری که می­توان گفت در مشارکتی که اکنون در حوزه شهرسازی مطرح است، مفهوم مشـارکت قلـب ماهیت شده است و هسته مرکزی آن نیز قدرت یافتن شهروندان و تاثیر گذاری آن­ها بر طرح­های شهری باشد (4). در چند دهه گذشته تمرکز روز افزون جمعیت در شهـر­ها، کشـور را با مشـکلات بسیاری، از جمـله تأمـین مسکن مناسب رو به رو کرده و به تبع آن، ناپایداری در شهرها و مناطق اطراف را نیز درپی داشته؛ مقوله مسکن، گسترده و پیچیده است و ابعاد گوناگونی دارد و نمی­توان تعریف واحدی از آن کرد(5). علی­رغم این­که تاکنون تحقیقات و مطالعات فراوانی در ایـران در ابعـاد مختلف مسـکن صـورت گرفـته، اما شـاید به ارزیابی مشارکت شهرداری در شاخص های مسـکن شهری به­طور جامع، کمتر پرداخته شده باشد.

اکنون در کلان شهر­های کشورمان از جمله شیراز شاهد افزایش نیـازهای شهری، مهـاجرت، مشکلات زیست محیطی و شهری و .. در ابعاد گسترده هستیم. علی­رغم این­که تاکنون تحقیقات و مطالعات فراوان در ایران در ابعاد مختلف مسکن شهری صورت گرفته است اما شاید شاخصی با ارزیابی مشارکت شهرداری در جهت ارتقای شاخص اقتصادی مسکن شهری به­طور جـامع کم­تر پرداخته شود. هدف اصلی این تحقیق بررسی و ارزیابی مشارکت شهرداری منطقه 2 شهر شیراز در جهت ارتقای شاخص اقتصادی مسکن و استفاده در جهت انعطافـپذیری و پویایی و اصلاح­پذیری مسکن شهری با هدف روشن شدن جـایگاه و نقش شهرداری در برنامه­ریزی مسکن شهری که منجر به رویـکرد همکاری و تشـریک مسـاعی بین دولت، بخـش خصـوصـی و جـامعه مدنـی شـود و همچـنین تأکـید بر مشارکت برای اداره بهتر برنامه مسکن شهری می شود.

بیانمسأله

با توجـه به گستـرش شهرنشـینی در سـال­های اخیر و مهاجرت بی­رویه روستا به شهر و نیز از شهـرهای کوچـک به شهـرهای بزرگ لزوم برنامه­ریزی مسکن برای شهرها محروز می­شـود. مدیرت شهـری امـروزی در شـهرهای بزرگ دیگر قادر نخواهد بود با روش سنتی و معمول گذشته  این مشکلات را حل کرده و در ارایه خدمات یک­سویه موفقیتی بدست آورد. آن­چراکه امروزه توسعه و بهره­وری خدمات شهری را تضمین می­کند. مشارکت شهروندان در فعالیت شهری است (6).

مشـارکت شهرداری در امـور شهـری بیش از بیش به­عنـوان یک راهکار کارگشا و مددرسان نهادها و سازمان­های اجتماعی در جهت به حداکثر رساندن کارایی و اثر­بخشی مورد توجه و نظـر برنامـه­ریـزان شـهر قـرار گـرفته اسـت. این پتانسیل باعث گردیدکه متخصصان توسعه، کنترل شهری را عالی­ترین سطح و نوع مشارکت تشخیص بدهد. در چنین مشارکتی، مردم می­توانند در تصمیم­گیـری­هایی که زندگـی روزانه آن­ها را تحت تأثیر قرار می­دهد، دخالت و همکاری کنند، با این ویژگی حکومت (شهرداری) و شوراءها نمونه­های واقعی از این نوع مشارکت هستند (7).

شهر شیراز در گذشته از ساختار و جمعیت موزونی برخوردار بوده، اما در چنـد دهه اخیر با افـزایش جمعیـت و مـهاجرت به این شهر و گسترش شهرنشینی و افزایش قیمت مسکن و زمین شهری نیاز است بخش مسکن، به طور خاص مورد توجه مسؤولین قرار گیرد. منطقه 2، یکی از مناطق 10 گانه شهرداری شیراز می­باشد که در جنـوب و غـرب بافـت تـاریخی قرار گرفتـه اسـت. مهاجر­پذیـری منطقه و ناهمـگون بودن بافت اجتماعی، توزیع نامناسب جمعیت در پهنه مناطق، فرسودگی شدید کالبدی در بخش متعددی از منطقه و وجود اراضی خالی دارای استعداد جمعیت در شرق، نیاز روز افـزون به مسکن احساس می­شود.

اهداف

- ارزیابی و مشارکت شهرداری در افزایش کیفیت شاخص اقتصاد مسکن شهری.

- ارزیابی تأثیر متخصصین در مسکن شهری در افزایش کیفیت یا کاهش قیمت مسکن شهری.

- بررسی ابعاد و مؤلفه­های اقتصادی در سطح مسکن شهری.

- ارزیابی نگاه شهروندان از اقدامات و مشارکت شهرداری در پروژه های شهری.

فرضیه های تحقیق

- به نظر می­رسد بین جنس پاسخ­گو و شدت و ضعف رضایت آنان از عملکرد مشارکتی شهرداری در پروژه­های مسکن ارتباط معناداری وجود دارد.

- به­نظر می­رسد مشارکت شهرداری در ارتقای شاخص اقتصـادی مسکـن شهـری، از نگـاه شهرونـدان منطقـه 2 در حد بالایی(بیش از 50%) بوده است.

پیشینه تحقیق

خادم الحسینی و همکاران (1390) در اداره مردم شهر و مشارکت شهروندان در مدیریت شهری منطقه 5 شهـرداری شهر اصفهان فرایند حاصل پژوهش آن­ها به این نتیجه دست یافته است که اگر بحث مشارکت در بین نهادها و ارگان مربوطه بوده و هست ولی هنوز معنای مشارکـت و نهادینـه شدن آن در بین مسؤولین و شهروندان به­خصوص در جامعه مورد مطالعه (منطقه 5 شهـرداری اصفهان) خود مشـکلی اسـت که باید مورد توجـه قرار گیرد و راهکار­هایی جهت آن ارایه گردد.

شایانی و همکاران (1391) در بررسی عوامل اجتماعی موثر بر مشـارکت شهـرونـدان در مدیرت امور شهری تهران، نتایـج نشان داد که مشارکت شهروندان در مدیرت امور شهر باید داوطلبانه و هدفمند صورت گیرد. برنامه­ریزان شهری نخست باید به مشارکت ذهنی و تغییر در باورها و گرایش ها شهروندان تاکید نماید. رفتار مشارکتی در برنامه­های شهری نیز باید دو بخش انجام شود. در مرحله اول باید شناخت عوامل اثر گذر در مشارکت شهروندان مورد توجه قرار گیرد و در مرحله حفظ مشارکت در طرح ها و برنامه است که اجرا شده است.

علیزاده اقدام (1392) در مقاله نهاد­های شهری و مشارکت شهـرونـدان در اداره امـور شهـر اصفـهان بر اسـاس نتـایـج این پژوهش رابطه معناداری بین اعتماد نهادی و رضایت­مندی اجتماعی با مشارکت وجود دارد. در مجموع عملکرد نهاد­های شهری بر میزان مشارکت شهروندان در امور شهری تأثیرگذار بوده است. میزان اثرهای تحلیل شده کلی نشان می­دهد که متغیرهای مستقل مورد استفاده در این پژوهش 36 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین کرده­اند.

معرفی محدوده مورد مطالعه

منطقه 2 شهرداری، یکی از مناطق هشت گانه شهرداری شیراز می­باشد که در جنوب و غرب بافت تاریخی قرار گرفته است . این منطقـه از شمـال به بافت تاریـخی و مناطـق 3 و 8 و 1 ، از غرب به منطقه یک، از شرق به پایگاه هوایی شیراز و از جنوب به منطقه 5 شهرداری محدود می­شود. مساحت آن بالغ بر 1680 هکتار می­باشـد و به صـورت خطـی از شمال غربـی به جنوب شرقی حول بافت قدیم شیراز از ناحیه غرب و جنوب کشیدگی دارد.

محدوده منطقه 2 در حال حاضر شامل دو بخش کاملاً متمایز است: یکی محدوده پیرامون بافت تاریخی که دارای سابقه توسعه بیش­تر و قدمت بیش­تر بوده و بافت میانی شهر شیراز را شامل می­شود و دیگری بخش شرقی و جنوب شرقی آن که محصول دهه اخیر است. در صورتی که محدوده پیرامون منطقه تاریخی–فرهنگی شیراز را مرحله اولیه توسعه شهری تلقی کنیم. سایر بخـش­های منطـقه دو حاصل عمل نیـروهای توسعـه شهـری در سـه دهه گذشته و به­ویژه دو دهه اخیـر بوده است.

مرز پیـرامون منطقه را شبکـه­های شریـانی و اصلی شهر تشکیل داده که ارتباط را با سایر مناطق محقق می­سازد. چنان­چه پیرامون این منطقه را به مثابه یک چند ضلعی فرض نماییم، شبکه­ها که همان اضلاع چند ضلعی محسوب می­گردند از چهارراه زند به سمت فلکه ستاد یکی از اضلاع شمالی منطقه می­باشد که بخشی از خیابان زند است و از فلکه ستاد تا فلکه فرودگاه ضلع غربی منطقه را تشکیل که خیابان مشیر فاطمی و نادر (انقلاب) نام دارد.

مبانی نظری

مشارکت

توسعه مشارکتی در دهه 1950 بروز یافت و کارگزاران اجتماعی­ای که در اثر نادیده انگاشتن ذی­نفعان اصلی پروژه و شـکست الگـوهای نخسـتین توسعـه، از دفـاع از راهبـرد بالا به پایین توسعه، ناامید شده بودند، آن­را به­کار گرفتند (8). زیرا برای تحکیم آن، نیاز به برنامه­ریزی از پایین به بالا و ارتباط بین همه مؤلفه­های موجود در این زمینه وجود دارد (9). در فرایند مشارکت باید بر ترکیب کارشناسی فنی، تصمیم­سازی سلایق و ارزش های عقلانی و تبادل متقابل استدلال­ها و اندیشه­ها تکیه کرد (10).

مشارکت، امروزه یکی از شاخص­های رهبری و بلوغ سازمانی محسـوب می­شـود. در مطالعات انجـام شـده در زمیـنه مدیـریت شهری مبـتنی بر اطـلاعات و دانـش جـلب مشـارکت مردمی یکی از پارامترهای اصلی توسعه­یافتگی محسوب می­شود. با توجه به اصل 44 قانون اساسی و نیز ظرفیت­های موجود این منشور ملی که حوزه اقتصاد مراحل محور تعاونی درنظر گرفته است، بهره­گیری از مشارکـت مردم با توزیع و واگذاری فعال، تنها به بخش خصوصی و مردم (از طریق سازو کارها مدبرانه قابل پیش بینی موجود) ضمن جلب مشارکت عمومی و کوچک سازی سازمان شهرداری و تأثیرات شگرف آن در مدیریت دولتی، رویکرد محله محوری در قالب شرکت­های تعاونی محلات در سازمان دهی به امور شهرها محقق می­شود (11).

در مواجهه بانظریه­ها و رویکردها، دو رویکرد عمده را می­توان تشـخیـص داد: نگرش خـرد و نگـرش کلان؛ در سطـح خـرد، بر انگیزه­ها گرایش­ها و رفتارها تأکید می­شود و در سطح کلان، زمینه­ها، شرایط و عناصر ساختاری مورد توجه قرار می­گیرد (12). از این رو مشارکت دارای دو بخش ذهنی و رفتاری است بخش ذهنی، تمایلات و گرایش­های فردی؛ و بخش رفتاری، فعالیت داوطلبانه جمعی را مد نظر قرار می­دهد (13).

جیمز گلاس مشارکت اجتماعی را این­گونه تعریف می­کند. «مشارکت شهروندان عبارت است از فراهم ساختن فرصت­هایی برای شهروندان به­منظور شرکت در تصمیمات دولتی یا فرایند برنامـه­ریزی»(14). اوکـلی برای تعریـف مشارکـت، به بیـان سه تفسیر در خصوص مشارکت می­پردازد که عبارت از مشارکت به­عنوان سهم داشتن، مشارکت به­عنوان سازماندهی، مشارکت به­عنوان توانمند­سازی (15)، به­عبارت دیگر اوکلی و مارسـون، از مشارکـت اجتمـاعی سـه تفسیـر ارایه داده­انـد: 1- شرکت داوطلبانه مردم در برنامه عمومی، 2- برانگیختن احساسات مردم و افزایش درک و توان شهروندان و 3- دخالت در فراینـد­های تصمیم­گیـری، اجرا و سهیم شدن عامه مـردم در منافع تفاسیر مطرح شده توسط اوکلی و مارسدن، از لحاظ اهمیـت دادن به مـردم و حقـوق آنان، می­توان در سـه سـطح، (مشارکت پایین) تفسیر اول، (مشارکت متوسط) تقسیر دوم و (مشارکت بالا) تفسیر سوم بیان نمود(16).

رویکرد به مشارکت شهروندی

در دهه اخیر متفکرین و صاحب نظران حوزه اجتماعی مشارکت شهروندان را به سه رویکرد مورد بررسی قرار داده­اند: در نگاه نخسـت، مشـارکـت به­عنـوان رکنی از حیات اجتـماعی و بخـش مهمی از هـویت جامعه انسانی مورد توجه و تحـلیل قرار گرفته است که طبیعتاً این نگاه عمیق­ترین، موجه­ترین و والاترین رویکرد به مشارکت را نشان می­دهد. این نگاه، مشارکت را در تمام هدف و شیوه مطلوب زندگی اجتماعی مد نظـر قرار می­دهـد و آن را یکی از شاخـص­های اجتماعی توسعه یافتگی جوامع می شناسد.

در نگاه دوم، به مشارکت در رابطه با توسعه و دگرگونی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و غیره نگریسته می­شـود. در این­جا شاهد حضور رویکرد و ابزاری هستیم که مشارکت شهروندان را ابزار و وسیله­ای برای توسعه یا تحول دیگری در جامعه می­داند و معتقد است با حضور شهروندان طرح دیدگاه­ها و خواسته­هایشان، توسعه کارآمد برای مردم و نیازهای افراد، نزدیک­تر می­گردد در نتیجه می­توان از تمام توانمندی­ها و منابع فردی و جمعی استفاده کند بدین ترتیب بسیج شهروندان و منابع جامعه در جهت توسعه ایجاد می­شود.

در نگاه سوم که رویکرد فردی به مشارکت است به خصوصیات افراد مشارکت کننده تأکید و توجه می­شود انگیزه­ها، علایق و پاداش­ها، رفتار شهروندان و عوامل زمینه ساز آن مورد مطالعه قرار می­گیـرد. دلایل تمایـل به مشارکت و بی میلی دیگـران به آن، بررسی و ریشه­یابی می شود،تا راههای تقویت مشارکت، هموارتر گردد (17).

مسکن

مفهوم مسکن علاوه بر مکان فیزیکی، کل محیط مسکونی را نیز دربر می­گیرد کـه شامل همه­یخدمات و تسهیلات ضروری موردنیاز برای بهترزیستن خانواده و طرح­های اشتغال، آموزش و بهداشـت افراد است. در واقع، تعریف و مفهـوم عام مسکن یـک واحـد مسـکونی نیسـت؛ بلکـه شامل کل محیط می­شود (18). به­عبارت دیگر، مسکن چیزی بیش از یک سـرپناه صرفاً فیزیکی است و شامل همة خـدمات و تسـهیلات عمـومی لازم بـرای بـهزیسـتن انسـان می­شود و باید حق تصرف نسـبتاً طـولانی و مطمـئن بـرای اسـتفاده­کننـدگان آن فـراهم باشـد(19). مسـکن بـه­مثابـه واحـد تسـهیلات فیزیـکی یـا به­عنـوان کـالایی اقتصـادی و پردوام است که نقش اجتماعی یا جمعی نیز دارد(20). و افزون بر این­ها مشـتمل بر رفع نیازهای مالی، به­عنوان نمایش وضعیت اقتصادی- اجتماعی افـراد نیـز هست (21). درعین حال، مسکن عامل اصلی جامعه پذیری افراد نسبت به جهان و کالایی عمده و تعیین کننده در سازمان اجتماعی فضا است که در شـکل­گیـری هویـت فـردی، روابـط اجتماعی و اهداف جمعی افراد نقش بسیار تعیین کننده­ای دارد(22). بنابراین، مسکن دارای ابعاد مختلف مکانی، معماری، کالبدی و فیزیکی، اقتصادی، مالی، روان­شناختی و پزشکی است(23). و در بسـیاری از موارد، مهم­تـرین عامل تأثیـرگذار برمیزان رضایت فرد از سکونت در محله، مسکن و شرایط محیطی آن است (24).

درواقع مسکن به عنوان محیط مسکونی از دیدگاه مختلف زیر قابل بررسی است (26 و 25).

1. از دیدگاه اجتماعی: انسان موجودی است اجتماعی که یکی از نیاز­های آسایش او تشکیل خانواده است و برای حفاظت از کیان خانواده و مشخص شدن چارچوب خانوادگی، نیاز به مسکن مناسب دارد، مسکنی که به عنوان پایگاه نمادین در محله های شهری باشد، خانه هر خانواده نشان­گر پایگاه اجتماعی و فرهنگی خانواده می باشد (27 و 28).

1. از دیدگاه روانی: جامعه محیطی استرس­زا و صحنه مبارزه و رویارویی فرد با مسایل و مشکلات زندگی است و ارتبـاط فرد با محیط پیرامون خالی از رفتار­های روانی و هیجانات و مشکلات عاطفی نیست، لذا این فشارها باعث پایین آمدن سطح کارآیی فرد، خستگی فکری و مشکلات متعددی می­شود که یک مسکن مناسب می­تواند محیطی با آرامش فکری فراهم کند که، انسان را از لحاظ روانی آماده فعالیت آینده کند (27).

2. از دیدگاه اقتصادی: مسکن نوعی از سرمایه گذاری با مفهوم اقتصادی بوده و فرصت های شغلی، دوری و نزدیکی مسکن به محـل کار، هزینه رفت و آمد از عوامل اسـاسی اقتصـادی تأثیر­گذار بر امر مسکن هستند (28).

شاخص ها و متغیرها

شاخص­ها مجموعه داده­های مخصوص یا دگرگونشده­ای هستند که اطلاعات ضـروری رابرای سیاست­گذاران و عموم مردم فراهم می­آورند (29). شاخص­هـا بـه­عنـوان ضمنی، وسیله­ای هستند که ارزیابـی پیشـرفت­های آینـده را فراهـم می­کنندو مقصد و هدف را بیان می­کنند (30). این شاخص­ها باید بـهگونـه­ای انتخـابشوند که برای ساکنان محلـی آشـنا باشـند و بتواننـد آنهـا را درک کننـد (31).استفاده از شاخص­های مناسب منجـر بـه تصـمیمگیـری بهتـر و انجـاماقدامات مؤثرتر، ازطریق ساده­سازی، شفاف­سازی و تبدیل انبـوهی از اطـلاعـات بـه اطلاعـات قابل استفـاده بـرای تصمیم گیرندگان  می­شود (32).

شاخص اقتصادی مسکن

تدوین یک برنامه جامع در بخش مسکن نیازمند شناسایی و تجزیه و تحلیل ابعاد و اجزای مختلف مسکن است. شاخص­های مسکن به عنوان شالوده اصلی یک برنامه جامع و ابزاری ضروری برای بیان ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و کالبدی مسکن، از جایگاه ویژه­ای در امر برنامه­ریزی مسکن برخوردار هستند. شاخص­های مسکن نه تنها به­عنوان ابزار توصیفی به بیان وضع موجود مسکن از ابعاد مختلف می­پردازد، بلکه ابزار مناسبی نیز برای سنجش معیارها و ضوابط در روند تحول مسکن به شمار می­روند. این شاخص­ها به سیاست­گزاران کلان بخش مسکن نیز کمک می­کنند تا تصویر روشن­تری از شرایط مسکن در گذشته، حال و آینده داشته و سیاست­ها و راهبرد­های متناسبی در آینده اتخاذ نمایند.

اهمیت مسکن در اقتصاد ملی با مطرح شدن آن به عنوان یکی از بخش­های عمده و کلان اقتصاد ملی روشن می­شود. در بین تمامی بخـش­های اقتصـادی، اعم از جوامع توسعه یافتـه و یا در حال توسعه، مسکن بزرگ­ترین سرمایه­گذاری را به­خ