مروری بر وضعیت زیستی، گستردگی و اکولوژی گاوماهی زینتی گرد

مقاله پژوهشی

فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 60، بهار 1401، صص 129-142

مروری بر وضعیت زیستی، گستردگی و اکولوژی گاوماهی زینتی دمگرد

جابر اعظمی[1]^*

j.aazami@znu.ac.ir

ناصر کیانی مهر[2]

سعید تاران²

مریم شاهقولی[3]

تاریخ دریافت: 27/04/96                                                                               تاریخ پذیرش: 28/06/96

چکیده

زمینه و هدف: این مقاله برای شناسایی جمعیت گاوماهی دمگرد melanostomus Neogobius در آب‏های ایران جهت آشنایی با خصوصیات زیستی این گونه، می­باشد. گونه melanostomus Neogobius (NM) یکی از گونه‏های مهاجم ماهی با گستردگی زیاد در روی زمین است؛ که غاالبا در آبهای کم عمق زیست می‏کند.

روش بررسی : در این مطالعه، ریخت‏شناسی، تاریخچه زندگی، تولیدمثل، عملکرد در زیستگاه، میزان مقاومت محیطی، انگل‏ها، اثرات محیطی و استراتژی‏های نمونه برداری، بررسی می­گردد.

یافته‏ها: اندازه خاص هر سن در گونه‏ی مذکور، یک خاصیت وابسته به ناحیه زندگی است. توانایی سازگاری با منابع غذایی مختلف، توانایی زیست در نقاط متفاوت، رشد سریع و توانایی تاب‏آوری بیشتر نسبت به تغییرات شرایط محیطی از جمله موارد تهاجمی این گونه است.

بحث و نتیجه گیری: گاوماهیان در شرایط سخت محیطی به خوبی بقای خود را حفظ می‏کند که این امر هم به افزایش برتری این گونه بر گونه‏های بومی منجر شده و باعث ازبین بردن گونه­های بومی می‏شود. با توجه به شرایط خاص اکوسیستم‏های آبی، باید خصوصیات زیستی و اکولوژیکی گونه‏های مهاجم از جمله گاوماهی مطالعه و بررسی شود و نسبت به مدیریت آن اقدام گردد.

کلمات کلیدی: گاوماهی، مهاجم، محیط زیست.

Human and Environment, No. 60, Spring 2022, pp. 129-142

Review of Biology, Spread and Ecology of Round Goby (Neogobius melanostomus)

Jaber Aazami[4]^*

j.aazami@znu.ac.ir

 Naser Kiani-Mehr[5]

 Saeid Taran²

 Maryam Shahgholi[6]

Abstract

Background and aim: The aim of this research was an introduce and identification of biotic characterizes of round goby (Neogobius melanostomus). The species was an exotic species with a large distribution in the world and often lived on shallow waters.

Material and methods: Morphology, life history, reproduction, habitat preferences, environmental tolerances, parasites, environmental effects and sampling strategies were also discussed in this study.

Results: Special size in each age on the species is depended to environmental condition in each area. The use ability of different food resources, the live ability of different regional, fast growth and resilient ability in environmental changes are some aggressive cases of this species.

Discussion and Conclution: With regarding to special condition of freshwater ecosystems in Iran, we have to study the ecological and biological characterizes of exotic species such as Gobiidae and then we manage the population growth to conserve the important ecosystems.

Keywords: Gobiidae, Exotic. Environment.

مقدمه

مطالعه زیست­شناسی و ریخت­شناسی گونه­های مختلف ماهیان در یک اکوسیستم آبی از ضروریت اولیه حفظ و بازسازی ذخایر آنها بوده و منجربه شناخت و تحلیل اکولوژیکی زنجیره غذایی اکوسیستم میگردد که این امر در اعمال مدیریت صحیح شیلاتی و زیست محیطی کاربرد فراوان دارد(1). تعداد اعضای خانواده گاوماهیان (1875 گونه) تنها اندکی کمتر از کپورماهیان است. گاوماهیان در سرتاسر جهان هم در آب شیرین و هم در آب شور یافت می­شوند و بخش اعظم گونه­ها با محیط­های کم عمق مناطق حاره و تحت حاره در ارتباط هستند .(2)گاوماهیان پراکنش وسیعی در آبهای دریای خزر (سواحل ایران) و آبهای شیرین دارند. این ماهیان کفزی معمولاً در منطقه محدودی از مکان زندگی جابجا میگردند. معمولاً نرها بزرگتر از ماده­های هم سن هستند و از نظر رنگ به ویژه در فصل تکثیر از ماده­ها متمایز میشوند. غذای بیشتر این ماهیان ارگانیزم­های بی­مهره کفزی مانند نرمتنان،  سخت­پوستان و کرمها می­باشد و برخی از آنها زئوپلانکتونخوار هستند (3). اولین بار در سال 1937 ذخایر گاوماهیان در خزر شمالی مورد ارزیابی قرار گرفت که حدود 19 گونه و زیر گونه گاوماهی زیست می­کنند و بیشتر آن‏ها از جنس Neogobius می­باشند(7). ماهی گاوماهی عضو خانواده‏ی Gobiidae است که یکی از متنوع ترین خانواده‏های ماهی در جهان است. نخسین بار در سال 1814 توسط Pallas با استفاده از نمونه‏ی از دریایی سیاه تشریح گردید. دو گونه‏ی فرعی از سایر گونه‏های بومی متمایز است: گاوماهیmelanostomus (دریایی سیاه) و گاوماهیaffinis (دریای خزر) (4). گاوماهی دارای بدن دراز، گرد در سطح مقطع‏ها، با دهان انتهایی و لب‏های نازک و زبان تقریبا شکاف خورده است. زاویه‏ی عقبی آرواره‏ها تا زیر یک چهارم جلویی چشم ادامه می‏یابد. عمق بدن در طول استاندارد (Ls) 3/4 برابر (محدوده 3/5-5/2) و طول سر در Ls 3 الی 6/3 برابر قرار می‏گیرد. عمق سر در ناحیه پهنای سر 9/0 الی 2/1 برابر قرار می‏گیرد. مسافت بین مداری در حدود 9/0-8/0 برابر قطر چشم است در حالی که طول پوزه 1/1 الی 4/1 برابر قطر چشم است. ارتفاع نخستین باله‏ی پشتی در حدود Ls5/7-6-5 برابر، طول باله سینه ای در Ls 3/4-5/3 برابر وطول قرص باله‏ی لگنی در Ls 3/5-2/4 برابر قرار می‏گیرد. گونه‏های نر و ماده در گاوماهی نشان دار هستند: نرها دارای اندازه در سن مشخص بیشتر، لب‏های بزرگتر و رنگ تیره تر هستند. هر دو جنس دارای اندام جنسی مابین مقعد و پایه‏ی باله‌ی مقعدی هستند. اندام جنسی ماده پهن و دارای لبه‏های پهن است      ( 3/0 الی 5/0 میلی متر عرض و 4/0 الی 2/0 میلی متر طول) در حالی که اندام جنسی نر درازتر(6/0 الی 3/0 میلی متر) و دارای شکاف انتهایی است (3).

گاوماهی دارای دو سری باله پشتی کاملا جداگانه است. در نوع بومی آن، نخستین باله دارای 7 تا 8 ستون مهره و دومی دارای یک ستون مهره و 12 الی 17 شاخه‏ی جانبی است. در بین 48 نمونه گرفته شده از دریاچه میشیگان، باله پشتی اول تنها دارای 6 ستون مهره بود( 47 گونه با 6 ستون مهره و یکی با 5 ستون مهره) و باله پشتی دوم دارای یک ستون مهره و 15 الی 17 شاخه جانبی بود. درگونه‌ی بومی باله‌های مقعدی دارای یک ستون مهره و 9 الی 14 شاخه‌ی جانبی می‌باشند. در حالی که 48 نمونه مورد مطالعه دارای یک ستون مهره و 11 الی 15 شاخه‌ی فرعی می‏باشد. دو باله‌ی لگنی به هم متصل می‌شوند تا یک قرص مکشی را تشکیل دهند. که تقریبا تا مقعد کشیده شده است. و دارای 17 الی 18 شاخه‌ی جانبی می‌باشد. 31-34 مهره و 42 الی 59 پولک به صورت ردیف‌های جانبی قرار گرفته‌اند. خط جانبی دارای تعداد زیادی اندام حسگری سطحی است. که این بر خلاف سایر ماهی‏های Great Lakes است که اندام‏های حسی آنها در کانالی خطی پهلویی مخفی شده است. پشت، گردن، شکم، پهلو و بخشی از پوشش آبشش‏ها توسط پولک‏های شانه مانند پوشانده شده است. پشت گردن و بالای سر به وسیله‌ی پولک‏های گرد پوشانده شده است. هرچند پولک‏های شانه مانند در پشت گردن و بالای سر نیز یافت می‏شوند. دو جفت صفحات دندانی گلوگاهی به قسمت‏های عقبی و شکمی دو قوس آبشوشی نخست (کلا چهار صفحه) متصل شده و با دندان‏های جلویی نامنظم پوشیده شده است (5). گاوماهی تنوع گسترده ای از رنگ‏ها را با رنگ خاکستری، قهوه‌ای یا زرد مایل به سبز و با لکه‏های بزرگ قهوه ای رنگ پهلویی از خود نشان می‏دهد. سر معمولا تیره تر از سایر قسمت‏های بدن است. باله‏ها به رنگ خاکستری تیره بوده و همچنین یک لکه‌ی مستطیلی قهوه‌ای رنگ در قسمت عقبی باله‌ی پشتی دیده می‏شود. در نرهای تولید مثل کننده بدن و باله‏ها ممکن است کاملا سیاه رنگ باشد (6). گونه گاوماهی دمگرد (melanostomus Neogobius ) در مطالعات کازانچف (1981) در خزر میانی، کیمرام (1373) در خلیج گرگان، در بررسیهای رحمانی (1377) در نهر مادرسو در پارک ملی گلستان و توسط کریمیان (1389) در نهر کبودوال، زرینگل و شیرآباد در استان گلستان مورد مطالعه قرار گرفته است(7). این ماهی از جمله ماهیان دیرتخم­ریز می­باشد. گونه­های نرمتن­خوار می­باشد. باتلاق‏ها به دلیل داشتن بستر گلی و گیاهان زیاد در مقابل تهاجم مقاوم می‏باشند. اما مطالعه‏ی اخیر نشان می‏دهد که زیستگاه گل­آلود می‏تواند میزبان تراکم جمعیت پایین گاوماهی باشد، و حتی در برخی موارد تراکم جمعیت بین زیستگاه‏های گلی و سنگی تفاوت چندانی نمی کند. پایین بودن فراوانی در زیستگاه‏های باتلاقی ممکن است میزان تاثیرات بر روی این اکوسیستم را محدود کند (8). از نتایج ایلی و ماکیساک^[7] در سال 2009 میلادی واقعیتی مشخص شد که هیچ جمعیت اقیانوسی شناخته شده نیست، احتمالا ماهی­های گاوماهی تحمل شوری کم­تر از 30 را در آب­های اقیانوسی سدیم هیدروکسید دارند. یک تست طبیعی از این فرضیه در اروپای شمالی فاش کرد که ماهی­های گاوماهی، جمعیت قابل توجه و روبه رشدی درآب­های دریای بالتیک دارند، اما هنوز در همسایگی دریای شمالی مستعمره نشده­اند (9). در ایران تاکنون مطالعات ناچیز و پراکنده­ای روی گاوماهیان صورت گرفته است. با توجه به کمبود اطلاعات در زمینه خصوصیات جمعیت گاوماهی دمگرد در آبهای ایران، و اهمیت گاوماهیان در شیلات و همچنین اهمیت تئوریک و علمی این موضوع، هدف از این مطالعه بررسی برخی از مهمترین خصوصیات بیولوژیکی جمعیت گاوماهی دمگرد در این سواحل و وهمچنین جلوگیری از پیامدهای احتمالی زیست محیطی این نوع ماهی می­باشد(10). وارد شدن این گونه به زنجیره غذایی بومی منطقه و توانایی گوبی‏ها در خوردن میزان زیادی از گونه ماسل‏های مهاجم (Zebra & quagga) ممکن است در نتیجه به خورده شدن بزرگترین ذخیره زنده سموم از جمله PBC‏ها در زنجیره غذایی باشند چرا که این ماسل‏ها غذا را از طریق فیلتر بدست می‏آورند و در نگهداری و تجمع آلودگی‏ها در بافت زنده خود معروفند. این گونه ماهی به عنوان گونه مهاجم در بخش‏هایی از اروپا دیده شده است. شواهد محکمی وجود دارد که گاوماهی از طریق آب پسماند کشتی‏های اقیانوس­پیما به دریایی بالتیک منتقل شده است. گاوماهی قادر خواهد بود که در مخازن پساب تیره رنگ به مدت طولانی زنده بماند. مطالعات ژنتیکی به رودخانه دنیپر جنوبی در کرسون واقع در کشور اکراین اشاره می‌کند. جایی که یکی از بنادر اصلی دریایی سیاه است و تخلیه پساب بسیاری در آن اتفاق می‏افتد و منبع اصلی جمعیت گاوماهی در آمریکای شمالی است. کشتی‏ها با مبدا دریای سیاه احتمالا عامل ورود گاوماهی به دریای بالتیک بوده اند (11). گاوماهی نخستین بار در آمریکای شمالی در سال 1990 و در رودخانه‏ی Clair وارد گردید (12). توانایی­در درک تفاوت اندازه میان خودشان و سایر انواع گوبی‏ها منجر به کاهش برهم­کنش‏های تهاجمی شده است که می‏تواند منجر به تراکم جمعیتی بالا در Great Lakes گردد. مطالعات انجام شده پیش بینی می‏کنند که گاوماهی در مرداب‏های نمکی ساحلی و دهانه‏های رودخانه‏ها آمریکا گسترش می‌یابند. در شرایطی که میزان شوری با سکونت­گاه‏های اورآسیا یکسان بوده و دوکفه‌ای‏هایMytilus spp می‏توانند منابع غذای فراوانی را تامین کنند (11). تغییرات ژنتیکی اساسی، منابع غذایی
 فراوان و تعداد زیاد گیاهان تکثیری احتمالا عامل تسریع گسرتش موفق گاو­ماهی در آمریکای شمالی بوده­اند. دگرگونی ژنتیکی پس از تهاجم در گونه‏ی مورد مطالعه نیز نشان دهنده­ی سازگاری سریع با سکونت­گاه‏های محلی بود. در گونه‏ی بومی سکونت­گاه آنها محدود به دریاچه‏ها و نواحی کم عمق رودخانه‏های بزرگ و با جریان آب آهسته می‏باشد. و سرعت تهاجم در آب‏های جاری واقع در اورآسیا کم بوده است. سد‏ها ممکن است گسترش درون سرزمینی گونه را محدود کنند، هرچند که ممکن است انسان عبور گونه‏های از کنار سدها را تسریع کند که این کار توسط ورود اتفاقی گونه به دریاچه‏ها و رودخانه‏های درون سرزمینی نظیر دریاچه‏ی Simcoe اتفاق می‏افتد. تولید مثل: گاوماهی (شکل 1) دارای توانایی چندین بار تولیدمثل می‏باشند. قلمرو توسط نرها محافظت می‏شود. ماده می‏تواند تا 6 دوره در طول سال، تخم ریزی کند. فصل تخم ریزی از فروردین تا شهریور می‏باشد. نر‏ها در شروع فصل تخم ریزی از آب‏های عمیق به مناطق کم عمق مهاجرت می‏کنند. نر‏ها از لانه‏ها و تخم‏ها و لاروهای تازه هچ شده محافظت می‏کنند. اندازه تخم‏ها 4 میلی متر است. ماده‏ها در یک تا دو سالگی به بلوغ  می­رسند در حالیکه نرها در 3 تا 4 سالگی به بلوغ  می‏رسند (13). قبل از تولید مثل، نرها لانه ای را در زیر بستر سخت حفر کرده و با باله‏های خود لانه را تا 10 روز قبل از تخم­ریزی باد می‏زند. در طول این دوره‏ی پیش تخم ریزی، نرها ترشحاتی را بر روی سقف لانه می‏مالند که ممکن است مانع از ورود ماده به لانه شود. در طول تولید مثل، نرها و ماده‏ها مکررا خود را به حالت وارونه در می‏آورند تا بتوانند    بر روی تخم‏ها بخوابند یا اسپرم را بر روی سقف لانه پراکنده کنند. وارونگی ماده‏ها بسیار متداول­تر است و مدت زمان بیشتری طول می‏کشد و معمولا چندین ماده پشت سر هم در یک لانه تولید مثل می‏کنند (14).

شکل 1 - ریخت شناسی گاوماهی(15)

Figure 1- The morphology of Gobidea (15).

پس از تخم ریزی، تخم‏ها مرتبا توسط نر سرکشی می‏شوند و دائما به واسطه حرکات رفت و برگشتی باله‏های دمی و سینه ای نرها تهویه می‏شوند. نرها تا زمانی که تخم‏ها سر باز کنند از لانه محافظت کرده و سه مرحله از رفتار تهاجمی را در هنگام مواجه با گونه مهاجم از خود نشان می‏دهند که شامل بالا بردن باله‏های سینه ای و عقبی، انتشار اصوات و تعقیب و حمله کردن به گونه‏ی مزاحم می‏شود. مشاهده شده است که گاوماهی به آرامی در لانه‏ها حرکت کرده و تخم‏ها را هم­گونه­خواری می‏کند. ماهی به بوی تخم‏های هم گونه جذب می‏شود و قادر است بوی تخم‏های هم­گونه و غیر هم­گونه را از طریق حس بویایی تشخیص دهد (16). علائم شنیداری، دیداری و بویایی می‏توانند جذب بین نرها و ماده را تسهیل کنند. هر چند که علائم دیداری می‏توانند دائمی باشند. درتجربیات آزمایشگاهی، هر دو نوع نر و ماده گاوماهی اصوات گونه‏ی نر که از طریق میکروفون پخش گردید، پاسخ دادند که نشان دهنده‏ی وجود علائم شنیداری است (17). رنگ نرها قابل تشخیص هستند (رنگی)، وقتی در میان چندین گونه مختلف قرار می­گیرند، برای ماده‏ها قابل توجه­تر هستند. طبیعت جنسی پایین نرها با رنگ­های خالدار در چندین جمعیت مشاهده شده است و احتمالا یک استراتژی تخم­ماهی کتانی نمایش دهد. مرتبط با اندازه بدن نرها کتانی، تست­های بزرگتر قابل توجهی دارند و میزان اسپرم بیشتری نسبت به نرها سیاه تولید می­کنند که یک سرمایه­گذاری بزرگتری در نمونه­های فرعی دارند. میزان والدین برای نرها کتانی، یک عمکردی از مرحله تهاجم خواهد بود. نرها والدینی در مناطق رنگی جدید مورد توجه قرار می­گیرند، در جایی که رقابت ماده‏ها بدلیل تعادل موقعیت آشیانه در دسترس کم­تر توصیه می­شود. وقتی جمعیت رشد می­کند، موقعیت آشیانه­ای ممکن است یک فاکتور محدود باشد و رقابت ماده/ ماده افزایش یابد،

تکنیک نرها جایگزین پرطرفدار می­شود. نسبت جنسی ماهی­های گاوماهی برای تفاوت میان جمعیتهای دسته بومی و معرفی شده آشکار می­شوند. در جمعیت معرفی شده،گاوماهی، بطور ویژه (البته نه همیشه) در تعصب نرها هستند (18).

شکل 2- گاوماهی (15)

Figure 2- Gobidea (15)

سن و رشد: سرعت رشد ماهی­های گاوماهی خیلی تغییر پذیر و مختص مکان هستند. منابع معتقدند که در تمامی سنین بجز سن صفر (0) سالگی، تعداد نرها بیشتر از ماده‏ها هست. آن­ها نشان دادند که بدلیل آب­های آزاد، اندازه سنی در گستره بومی بزرگتر از دریاچه کانادا می­باشد. گاوماهی مهاجم در دریای بالتیک حد فاصل زندگی طولانی­تری (بیش از 6 سال) دارند و اندازه سنی بزرگتری نسبت به اندازه جمعیت     ماهی­های گاوماهی دارند. بعلاوه پیشنهاد می­شود که اندازه آن­ها در آب­های شور بزرگتر است. با این­حال، تفاوت قابل توجهی در اندازه سنی هردو منطقه رخ می­دهد (19). انگل­ها و بیماری­ها: جانوران انگلی ازگاوماهی در هر دو دسته بومی و مهاجم شده، تحت مراقبت­های جدی قرار می­گیرند. بیش از 94 گونه انگل برای ماهی­های گاوماهی شناخته شده است ولی انگل­های جدیدی به عنوان گونه­هایی که تعداد آن­ها افزایش می­یابد، ثبت می­شود. گونه­های دیگری، اگرچه اخیرا به عنوان دسته­ای از انگل­ها در لهستان معرفی شدند؛ اما در آمریکاری شمالی یک انگل بالغ برای تطبیق ضعیف آشکار می­شود. کرم سوراخ دار، گروه انگل بسیار معمولی از گاوماهی هستند، اما کرم نواری و کرم­خاردار از گروه­های دیگری هستند که بطور معمول یافت می­شوند. گاوماهی بزرگتر و مسن­تر اغلب بیشتر از ماهی­های جوان­تر دچار انگل می­شوند، ولی شیوع و فراوانی انگل در آن­ها اصولا کم­تر است. نتیجه انگل­ها بر روی گاوماهی هنوز هم مطالعه می­شود این هنوز شناخته نشده است که چگونه انگل گاوماهی بارگذاری شده ممکن است بر روی ماهی­های گاوماهی اثر بگذارد، اگرچه آن­ها یک پیوستگی ضعیفی میان میزان خوردن گاوماهی و Contracaecum sp برقرار می­سازند. گاوماهی همچنین به عنوان میزبان شناخته شده­ای برای ویروس­های VHSV (باعث بیماری خون‌ریزی پوزه میشود) در محیط دریاچه هستند. در حالی­که هیچ مصرف حلقه­ای میان ماهی­های شکاری وجود ندارد، ولی ویروس VHSV (باعث بیماری خون‌ریزی پوزه میشود) می­تواند از طریق بلعیدن یک طعمه آلوده به شکار منتقل گردد. اهمیت گاوماهیان وقتی که به عنوان طعمه برای ماهی­خوار قرار داده می­شود، بیشتر می­شود (20). تحمل گرما، اکسیژن و شوری: گاوماهی گستره وسیعی از شرایط محل سکونت را بویژه برای فراهم اوردن موقعیت همه جانبه تحمل می­کنند. آن­ها تحمل شوری وسیع، آبهای دریایی،   آب­های شور مزه و ... را با یک گزارش تحمل شوری در محدوده 40-5 نشان دادند. در آزمایشات لابراتوری اخیر کشف کردند که ماهی­های گاوماهی در مدت 48 ساعت تحت شوری 30 می­میرند. این آزمایشات پیشنهاد می­کنند که امروزه، قوانین مبادله آب ماسه­ایی، در طول تانک­های ماسه­ای با آب اقیانوس بمدت 5 روزه پر   می­شوند و ممکن است در آینده واقعه معرفی ماهی­های گاوماهی را متوقف سازد. شوری اقیانوسی، مناسب بنظر می­رسد، زیرا ماهی­های گاوماهی در سطح بالایی از شوری (40-6) از آب­های خزر دیده می­شوند. گاوماهی همچنین قابلیت تحمل حرارتی وسیعی در محدوده 30 -1 درجه سانتی­گراد را دارند ولی ترجیحا آب­های گرم با بهینه انرژی در محدوده 27 درجه سانتی­گراد تخمین زده شده است. وقتی که گونه­ها کاملا گسترده هستند و تراکم بیشتری در دریاچه­ گرم­تر ایری هستند و در کوچکترین گستره و    کم­ترین تراکم اقیانوس­های سرد قرار دارند، این ممکن است بطور جزئی، تفاوت اندک در موقعیت ماهی­های گاوماهی عبور کرده از توضیح دهد. محدوده بالاتر از رشد مثبت در حدود  28 -9 درجه سانتی­گراد تخمین زده شده است. گاوماهی قابلیت تحمل سطح اکسیژن حل شده پایین را دارد ولی ممکن است که برای فرار از موقعیت هیپوکسیک (hypoxic) تلاش کنند. میزان محدوده آستانه مرگ بحرانی از 40-0 تا 3-1 میلی گرم بر لیتر تشخیص داده شده است و هیپوکسیای پیشنهادی می­تواند سرعت رشد را بوسیله هزینه فعالیت­ها محدود سازد. هیپوکسیا موسومی در دریاچه­ی ایری با نیمه اخیر تابستان هم­پوشانی دارد و مدل­های فعال­سازی زیستی که پیشنهاد می­شود، می­تواند بوسیله کاهش عامل بالقوه سرعت رشد، اثرات تاثیرگذاری بر روی کیفیت محل سکونت داشته باشد(21). اولویت محل سکونت: تخم، غذا و پوست گاوماهی در زیرخاک سخت و در محل سکونت صخره­ای فراوان­تر می­باشد. آزمایشات متوالی در شرایط زندگی سخت با بدون محافظ نشان داده شده است که محل سکونت باز (صخره یا گل) در مقایسه با محل سکونت بسته و پناه­دار (تخته سنگ و سنگ فرش) ریسک خیلی زیادی برای شکارگری ایجاد می­کند. چندین بازدید زمینی از ماهی­های گاوماهی کشف شده، خاک­های صخره­ای را ترجیح می­دهند. با این حال، محل­های نرم­تر بوسیله ماهی­های گاوماهی قابل استفاده­تراند و فراوانی آن­ها در بعضی از محیط­ها ممکن است مشابه محیط­های نرم و سخت باشد. بنابراین محل سکونت گلی و سنگی برای تهاجم مقاومت ندارند و نبود محیط­های سخت از مهاجرت ممانعت می­نماید، اگرچه بطور احتمالی ماهی­های گاوماهی از محل­های نرم قبل­تر از سخت مستعمره می­شوند. در دریاچه‏های مورد مطالعه ماهی­های بالغ­تر در صخره­ها بودند در حالی­که ماهی­های نوجوان بیشتر در سنگ­ها می­باشند که این بدلیل این فرضیه است که ماهی­های بالغ، نوجوانان را از محل سکونت خود بیرون می­کنند. این فرضیه ممکن منطقی است اگرچه­ بطور کاملا یکنواخت پشتیبانی نمی­شود. محل زندگی گاوماهی ممکن است با عمق و شدت گیاهان دریایی نیز هم­بستگی داشته باشد. مهاجرت ماهی­های گاوماهی به دور از ساحل در طول دوره زمستان بیشتر رخ می­دهد (15).

روش­های نمونه­برداری: روش­های متعددی برای نمونه­برداری این نوع ماهی‏ها وجود دارد و مناسب­ترین روش به اهداف خاص از پروژه تحقیق بستگی دارد. روش­های فعال ماهی­گیری به روش شوک الکتریکی^[8]، تور عموری^[9]، تور انداختن^[10]، ماهیگیری با قلاب^[11] و تست­های دیداری^[12] ( همرا با ماسک اکسیژن یا بصورت فیلم­های تصویربرداری شده از راه دور) انجام می­شود. کوله­پشتی و کشتی­های یدک­کش در ماهی­گیری به روش شوک الکتریکی می­تواند برای صید موفقیت­امیز ماهی­های گاوماهی در آب­های شفاف و کوپه کرده، استفاده شود، اگرچه این روش­ها نیاز به اپراتوری برای تمرکز بر روی ماهی­ها و ته کشتی­ها دارد و ممکن است به واژگونی صخره­­ها نیز کمک کند. گاوماهی در هنگام ماهی­گیری الکتریکی دارای جسم شناور نیستند. تورهای ماهی­گیری عمودی در نمونه­برداری­هایی از محیط­های  صخره­ای، خیلی کم بازده هستند اما ماهی­گیری با این روش­ در جاهای کم عمق در محیط­های صخره­ای قرار داده می­شود و ماهی­ها در آن تجمع می­کنند. تورکیسه­ای در انتهای کشتی جهت ماهیگیری موثر گاوماهی از محیط­های کپه کرده مناسب است واین اغلب مفید است زیرا تورها سالانه در شرایط  صخره­ای استفاده می­شود و اطلاعات ارزشمندی را ارئه می­دهد. روش­های دیداری مانند فیلم­های تهیه شده با استفاده از ماسک اکسیژن، از روش­های موثر برای مطالعات مقایسه­ای می­باشد و به عنوان روش مطلوب برای ارزیابی اندازه و تراکم ماهی­های گاوماهی در انواع گسترده­ای از محیط­ها می­باشد. همچنین ماهیگری با قلاب و تورهای ماهیگیری به عنوان موثرترین روش­ها برای تهیه نمونه­هایی از محیط­های غیر کوپه ­شده می­باشد. همچنین روش­های دیگری جهت تخمین شدت بزرگی ماهی­های گاوماهی از طریق بازدید ماهی­گیری تاسیس شده است. روش­های قدیمی شامل لوازم آبنوس^[13]، دام­های کیسه­ای و نخ قلاب ماهیگیری می­باشد و تاثیر آن­ها هنوز جای بحث دارد. روش لوازم آبنوس و روش­های مشابه آن (سوزن حلقه­ای، سوزن خم، سوزن تیوبی و سوزن ویندرمیر) وقتی که با روش­های نوین مقایسه می­شود، به عنوان روش کم بازده تلقی می­شود. در مقابل، روش اسباب آبنوس به عنوان روش موثر در بدام انداختن ماهی­های گاوماهی در طول دوره تابستان پیدا شده است (22). اثر ات اکولوژیک: گاوماهیان، مولفه سازنده­ای از بافت­های غذایی دریاچه برزرگ لورنتیان و دریای بالتیک هستند که این بواسطه فراوای توزیع و گستردگی آن می­باشد. گونه­ها هر دو اثر مثبت و منفی را برروی گونه­های مختلف دارند که از طریق رقابت، شکار شدن و آذوقه مشروط می­باشد (23). رقابت: گاوماهی با گونه­های زیادرقابت می­کنند، توانایی حسی گونه­های بومی با وجود اندام­های پوستی سطحی ماهی­های گاوماهی قابل مقایسه­اند. منابع غذایی مشرف گاوماهی در آزمایشات لابراتوری به گونه­های بومی پیشنهادی، رقابت منابع را تحمل می­کنند. مداخله تخم ماهی بوسیله آزمایشات لابراتوری نشان داده می­شوند که ماهی­های گاوماهی به امنیت لانه­ای ماهی­های دیگر حمله می­کنند و لانه­های آن­ها را اشغال می­کنند و رنگ آمیزی تخم ماهی­های سیاه را تغییر می­دهد و موجب کاهش ماهی­های c. bairdii می­شوند. همچنین جایگزینی گونه­ها بومی بوسیله آزمایشات لابراتوری پشتیبانی می­شوند که  ماهی­های گاوماهی به گونه­های دیگر تهاجم می­کنند و ان­­ها از پناه­گاه خارج می­نمایند، شمارشگر سرعت برای پیدا کردن محل سکونت متداول که چالش­های شکستی را در   کشمکش­های مرزی، باقی میمانند. این مکانیسم­ها در آزمایشات مشخص می­شوند و احتمالا تفاوت­های مشاهده شده در محیط زندگی ماهی­های گاوماهی بومی و تراکم آن­ها در برخی موقعیت­ها را توضیح ­دهند. بررسی­هانشان می­دهد که گاوماهی چندین گونه را که حفاظت ناامنی داشتند را تهدید کردندو در چندین گونه کانون بحران ایالات آنتاریو بوده است (24). طعمه: گاوماهی از طریق خیلی از گونه­ها تغذیه می­کنند که شامل جانوران شناور در دریا، بی­مهرگان ته دریا، ماهی­های کوچک و تخم­های و کرم حشره­ای از ماهی­های بزرگتر     می­باشد. عادت­های غذایی به وسیله محل سکونت، زمان روز و سال و اندازه بدنی ماهی­ها تحت تاثیر قرار می­گیرند. مطالعات نشان می­دهد که 50% از صدف­های خوراکی مصرف شده توسط ماهی­های گاوماهی بصورت 50% کاملا بلعیده شده له می­شوند. دارند، عادت­های غذایی که بطور انتخابی پیشنهاد می­شوند، نشان می­دهند که بزرگترین اولویت برای صدف­های دریایی 11-8 میلی­متر می­باشند. در محل­های سکونت ایستابی، اگرچه، خرچنگ­ها دارای بیشترین درصد جرمی از عادت­های غذای گاوماهی می­باشند. در جریان­ها، عادت­های غذایی بطور ویژه بوسیله بی­مهرگان زیردریایی غیر صدفی برجسته می­شوند. بطور مثال تنوع غذایی میان جمعیت­ها نشان می­دهد که گاوماهی، این توانمندی را دارند که خود را با منابع غذایی محل سکونت خود وفق دهند و به آسانی پتانسیل تهاجم گونه­ها را دارند. گاوماهی در طول روز با عادت غذایی بر پایه برنامه غذایی، تغذیه می­کنند. برخی از غذاها در روز و بعضی به هنگام عصر و برخی از حشرات در شب مصرف می­شوند. اهمیت ترکیبات مختلف از عادت­های غذایی متنوع به اندازه بدن، تعادل وزنی بستگی دارد (25).

شکارگرها: بدلیل فراوانی و موقعیت گسترده، گاوماهی یکی از آیتم­های مهم آذوقه و تغذیه برای خیلی از گونه­های    دریاچه­های بزرگ و دریای بالتیک بشمار می­آیند. سطح شکارگری­ها مربوط به کنترل فراوانی گاوماهی می­باشد. فراوانی از سال 2004 تا 2008 میلادی در دریاچه ایری کاهش یافت. گاوماهی می­توانند با تراکم عددی بالاتری نسبت به سایر ماهی­های ته آبی بومی برسند که اغلب آن­ها برای شکار شدن مستعدتر می­سازد. شکارگرها با اعتماد بالاتری به گاوماهی، نشان دادند که یک افزایش در متوسط در تخم­ها وجود دارد در حالی­که شکارگرها با اعتماد کم­تری به ماهی­های گاوماهی نشان دادند که هیچ تمایلی وجود ندارد. این پیشنهاد می­شود که یک مزایا برای تغذیه بر روی گاوماهی ممکن است بدلیل فراوانی آن­ها و کاهش هزینه انرژی برای بدام انداختن و گرفتن گاوماهی نسبت به طعمه­های میان دریایی متنوع باشند. گاوماهی با ماهی­های ته دریایی بومی قابل مقایسه اند، اگرچه تراکم انرژی در زمان ، مکان متنوع است، احتمالا بدلیل گوناگونی در انواع طعمه‏ها که شامل غذاهای dreissenids با انرژی کم­تر می­باشد. دوگونه از مار ماهی­های برای شیفت برنامه غذایی به سمت گاوماهی مفید می­باشند. امروزه     گاوماهی شامل طعمه اولیه از دو مارماهی­های شمال Nerodia sipedon و مار ماهی­های Nerodia sipedon insularum دریاچه ایری، با حضور ماهی­های گاوماهی بیش از 90% از برنامه غذایی اخیر بودند. در مارماهی­های دریاچه ایری، سرعت رشد سریع­تر و اندازه جسمی بزرگتر پس از استقرار ماهی­های گاوماهی مشاهده می­شود. محل سکونت غذایی این مارها، ماهی­های گاوماهی را بطور متناوب آیتم روبه رشد می­سازد. این تخمین زده می­شود که مارماهی­های دریاچه ایری 3000-200 ماهی­های گاوماهی مصرف می­شوند، اگرچه این بعید است که از اثرات محلی جمعیت ماهی­های گاوماهی بیشتر باشد (26).

اثرات شبکه غذایی: گاوماهی، در بسیاری از سیستم­های تهاجمی به اندازه جمعیت بزرگی رسیدند، اغلب بدلیل تعییر ورود در شبکه­های غذایی می­باشد. در دریاچه بزرگ و دریای بالتیک، فراوانی ماهی­های گاوماهی موجب افزایش موفقیت بعضی از پرندگان ماهی­خوار شده است. در دریای بالتیک افزایش زیاد ماهی­های گاوماهی در موقعیت بزرگ پرورش بدلیل یک افزایش دوبرابری بزرگ­تر در تعداد آشیانه­ها از سال 1999 تا 2003 میلادی می­باشد. در این موقعیت، ماهی­های گاوماهی شامل 95% از برنامه غذایی بودند. پیش از نیم­دوره زمانی دو گروه ماهی­خوار در اندازه کاهش یافت. همچنین  گاوماهی ممکن است برای P. auritus در دریاچه بزرگ که جزء اولیه از عادت غذایی در چندین موقعیت دریاچه بزرگ هستند، مفید باشد. این گونه ممکن است نسبت به گونه­های P. auritus و M. dolomieu بطور مستقیم تحت فشار آرام شکارگری به عنوان مصرف سالانه پرندگان در طول دوره ماهی­های باشند. برعکس گاوماهی می­توانند برای اثرات بالا و پاین بر روی ماهی­های گاوماهی بومی در جریان­های     طولانی تر تشویق شوند، البته اگر جمعیت افزایش یابد. مصرف گاوماهی می­تواند موجب افزایش سرعت انگل شود.

آلاینده‏ها و چرخه‏ها: دریاچه­های بزرگ گاوماهی ممکن است تجمع مواد سمی (جیوه، پلی کلروبیفنیل‏ها (PCB) و نفتالن‏ها (PCN) به سطوح بالاتری از بافت غذایی تسهیل کنند. مدل­های پیشنهادی سطوح PCB در سن 3 سال گاوماهی گستره­ای بین ماهی که برای خوردن یک چند دفع در ماه ایمن هستند 0 تا 25 میلیگرم بر کیلوگرم و نخوردن آستانه پیشنهاد شده توسط آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا استانداردهای مشاوره ماهی (2010). با این حال نقش بالقوه گاوماهی به عنوان بردار آلاینده موضوع خیلی از بحث­ها قرار گرفته است، با تعدادی از مطالعات پیشنهاد شده که گاوماهی تجمع سموم مربوط به ماهی­های شکار (2006-2007-2008-2011) را افزایش می­دهد. و مطالعات دیگر مخالف این را نتیجه گیری کردند. براساس یافته­ها، گاوماهی احتمالا در افزایش بازیافت فلزات سنگین در مقایسه با سطوح تاریخی، اما بازیافت سطح غذایی تجمع زیستی PCB و PCN‏ها بطور گسترده متغیر است و بیشتر به سطوح آلودگی رسوبی محیطی وابسته است (27).

مدیریت: گاوماهی خیلی فراوان و گسترده است در سیستم­هایی مثل دریاچه­های بزرگ Laurentian و دریای Baltic تلاش­هایی به منظور ریشه کن کردن انجام دادند. این امکان برای کاهش تراکم گاوماهی محلی وجود دارد. اما این امر احتمالا نیاز به یک تلاش­های مستمر بزرگ بر روی مقیاس شیلات تجاری دارد. بنابراین تلاش­های مدیریت به سمت مهاجمان آبی در صورت کلی و همچنین تشخیص سریع و تلاش­های ریشه کن کردن در سیستم­های کوچکتر متمرکز شده است. کنترل این گونه با استفاده از موانع الکتریکی و بازداشتن از حرکت‏های طولانی (جهت انتقال به اکوسیستم‏های دیگر) و استفاده از همین موانع جهت در اختیار قرار دادن این ماهی به عنوان طعمه زنده، که ممکن است از گسترش آن جلوگیری کند (28).

نیاز پژوهش­های آینده: تحقیقات اضافی در چندین ناحیه­ی مربوط به گاوماهی نیاز است، ادامه تحقیقات برای درک بهتر اثرات سطح اکوسیستم شامل تحقیق درباره­ی انرژی مسیر جریان با در نظر گرفتن اساسی شیلات مهم در گاوماهی سیستم‏های شکار نیاز است. همانطور که گاوماهی همچنان به گسترش دامنه­ی خودش به حوضه آبریز رودخانه می‏سی سی پی ادامه می­دهد. تحقیقات برای پیش بینی اینکه چطور گاوماهی در این سیستم اثر می­گذارد که برای تعیین اینکه چه اقدامات پیشگیرانه باید انجام شود نیاز است. ارزیابی گسترده از مناسب بودن زیستگاه نیمه مطلوب (باتلاق، نرمی زیر لایه شوری اقیانوس) برای گاوماهی همچنین نیاز است. تحقیقات اخیر نشان می­دهد که گاوماهی در چنین محیط­هایی زندگی می­کند اما معلوم نیست که چطور گاوماهی یک تهدید قانونی برای این سیستم وانمود می‏کنند. به عنوان رشد جمعیت، گاوماهی استفاده خودش از زیستگاه نیمه مطلوب ممکن است افزایش بدهد. پژوهش جهت درک بهتر اختلاف بین گاوماهی و اینگونه و چطور آنها ممکن است با یکدیگر در تعامل باشند نیاز است. همچنین یک نیاز بزرگ برای ارزیابی اقتصادی هزینه تهاجم و تهاجم عمومی وجود دارد. گونه مهاجم اغلب بطور چشمگیری بطور غیر مستقیم و مقدار غیر استفاده اثر می­گذارد درحالیکه کاهش مقدار در استفاده مستقیم      ساده­ترین است برای تعیین تغییرات غیرقابل توجه به استفاده غیر مستقیم و مقادیرغیر استفاده ممکن است در چشم پوشی تلفات اساسی از استفاده و ضعیف ساختن تصمیمات مدیریتی آگاهانه را نتیجه دهد (29). هیچ مطالعه­ای بر روی هزینه­های اقتصادی گاوماهی در دریاچه­های بزرگ انجام نشده است اساسا دلیلی است که این گونه­ها بطور مستقیم مقدار استفاده که بطور متوسط اندازه گیری سخت دارند تخریب می­شوند اثر اقتصادی مستقیم گاوماهی با ماهیگیری تفریحی در ارتباط است بسته به هدف گونه­ها گاوماهی با ماهیگیران تفننی از ماهیگیری بدلیل شکار مکرر به عنوان گرفتن (با تور) ممانعت می­کند. اثرات اکولوژی گاوماهی قطعا منفی است اما ارزیابی اقتصادی به تعیین هزینه­های این خسارت نیازمند است. گاوماهی خوراک و علوفه غدا برای گونه­های ماهی­های نوجوان را تهی می‏کنند. نابود کردن ماهی بومی benthivorous تنوع را کاهش می­دهد گونه­های به خطر افتاده را تهدیدمی­کند و آلاینده­های زیستی مثل جیوه با مصرف ماهی­ها بوسیله­ی انسان­ها انتقال می­دهد و انتشار بوتولیسم وابسته به نوع را افزایش می­دهد (30).

نتیجه گیری و راهکارها: گاوماهی بطور فزاینده­ای به عنوان گونه­های مهاجم در سطح جهان شناخته شده­اند. چندین فاکتور موجب نگرانی می­شود اول گاوماهی اغلب یک نقش مهم در شبکه­های غذای اکوسیستم شکار بازی می­کند. خیلی تهاجمی است و اغلب گونه­های غالب در اعماق نزدیک ساحل ساکن هستند. به عنوان یک نتیجه آن اغلب اثر بسیار درنده و رقابتی بر روی ماهی­های بومی و بی مهرگاه دارد. علاوه بر این گاوماهی یک متخصص dreissenid به همراه صدف می­باشد 27 و 63 درصد از رژیم غذایی برای کمتر از 70 و بیشتر از 70 به ترتیب در دریاچه­های بزرگ است، درحالیکه گاوماهی مناطق بدون dreissenid حمله خواهد کرد. توزیع و اثر گاوماهی بوسیله‏ی حضور dreissenid تهاجمی تسهیل بشود (31). مهاجم­ترین گونه­های جهان و گونه­های مهاجم آبزی که مضر باشند هستند و مشهورند به عنوان یک نمونه از این زنجیره شبکه غذا شکار گاوماهی ممکن است اثر بازکردن قفل یک سهم تولید اعماق دریا که در بیومس dreissenid جدا کرده است، باشد. گاوماهی یک آیتم شکار مهم برای گونه­های متعدد بومی و غیر بومی تبدیل شده است. و بنابراین اجازه­ی این تولید ( و در برخی موارد آلاینده) تا به کانال شبکه­ی غذا برای انواع مصرف کنندگان می­دهد. گونه گاوماهی قادر به ساکن شدن یک رنج وسیعی از انواع دمای اکوسیستم آب شیرین و آب لب شور است، که تعامل دریاچه­های بزرگ و کوچک و رودخانه­های بزرگ است. یک نرخ سریع توزیع نگهداری، انعکاس چندین بردار انتقال: آب بالاست، گسترش بالای رودخانه به انشعابات دریاچه­های بزرگ بوسیله­ی حضور سدها مانع خواهد شد، اما گاوماهی می­تواند راه خود را به کمک انسان­ها بسازد و حرکتش بسمت بالای رودخانه در حوضه­ی دریاچه­های بزرگ ادامه خواهد داد گاهی اوقات با همکاری انسان چیره خواهند شد. در صورت عدم تلاش­های بین المللی برای حمل و نقل جهانی موجودات زنده در آب بالاست سرتاسر ناحیه­های جدید جهان می­تواند انتظار رود که در قرن آینده توسط گاوماهی مورد حمله واقع بشوند. آنها به وضوح در طول سفرهای طولانی در اقیانوس­پیما می­توانند زنده بمانند (32). تبادل آب دراقیانوس بالاست ممکن است به محدودیت گسترش بیشتر گاوماهی کمک کند. اما بسیاری از کشتی­ها از مقرارات تبادل آب معاف هستند. با توجه به حمل و نقل انسان (به عنوان مثال سطل­های طعمه و چاه­های دایر) پخش بشوند. توزیع نهایی و اثر گاوماهی بوسیله­ی تغییرات آب و هوایی مربوط به فعالیت­های انسان تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. مطالعات تغییرات آب و هوای گونه­های مهاجم فرض کرده­اند که تغییرات آب و هوایی می­تواند گسترش گونه­های خاص را تسهیل و اثرات اکولوژی شان را تقویت کند، بحث می­کنند، اعتقاد براین است که این در مورد گاوماهی خواهد بود. دو برابر شدن CO2 اتمسفر انتظار می­رود که موجب 2-4-7 درجه افزایش دمای آب تابستان در حوضه دریاچه­های بزرگ Laurentian شده است. همزمان با همبستگی دمای آب و هوا از دماهای آب افزایش داده شده محدوده­ی جغرافیایی گاوماهی را به تغییر جهت به سمت شمال گاوماهی را اجازه خواهد داد. دماهای آب گرمتر منجر به نرخ رشد سریعتر در گاوماهی می­شود که به نوبه خود نرخ بیشتری از تجمع بیولوژیکی آلاینده در گاوماهی و شکارچیانش را تسهیل کند (33). روش دیگر، دماهای آب بیش از حد گرم می­تواند وقوع گاوماهی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری خاص محدود کند. (به عنوان مثال جنوب شرقی U.S.A) از آنجا که ماهی‏ها سطوح اکسیژن محلول کمتری را در دماهای سردتر تحمل می­کنند، دماهای گرمتر می­توانند اثرات هیپوکسی بر گاوماهی بیشتر نشان بدهد که به منظور محدود کردن پتانسیل نرخ رشد در دریاچه­ی Erie نشان داده شده است. در نهایت، گسترش جهانی و اثر این گونه­ها به یک مجموعه تعاملات پیچیده در میان عوامل زنده و فاکتورهای زیست محیطی بستگی خواهذد داشت. اگرچه عدم قطعیت‏های زیادی باقی می­ماند با توجه به اثرات توزیع نهایی و اکولوژی و اقتصادی گاوماهی یک گونه با نگرانی مدیریتی در حال رشد طی قرن‏های آینده مواجه خواهد بود (34). راهکارهای جلوگیری از ورود گونه‏های مهاجم شناسایی و گونه را یاد بگیرید و فشارهای اکولوژیکی و اقتصادی این گونه را آموزش ببینید که این یک شروع برای جلوگیری از انتشار آنهاست. با یادگیری تکنیک‏های موثر، از گسترش گونه‏های مضر جلوگیری نمایید. هرگز طعمه‏ها را در زیستگاه متفاوت از زیستگاهی که آنها را جمع آوری کردید رها نکنیم، و طعمه‏های استفاده نشده را به جای آب در سطل زباله بریزید. اگر یک گونه جدید در آب‏های متفاوت از زیستگاه‏های شناخته شده کنونی پیدا کردید، به بخش منابع طبیعی محل زندگی خود گزارش دهید.

منابع

• Papa A, Bino S, Velo E, Harxhi A, Kota M, Antoniadis A. Cytokine levels in Crimean-Congo hemorrhagic fever. Journal of clinical virology. 2006;36(4):272-6.
• Masoumzadeh M.*, Shenavar Masouleh A.R., Jalilpour J., Bazari Moghadam S., Masoumian M., Satari Masoud. Prevalence of Infection of Acipenser Persicus Broodstocks with Internal Parasites in The South-West Caspian Sea. International Sturgeon Research Institute, Rasht, Iran. 2007: 129-134. (in Persian).
• Johnson TB, Allen M, Corkum LD, Lee VA. Comparison of methods needed to estimate population size of round gobies (Neogobius melanostomus) in western Lake Erie. Journal of Great Lakes Research. 2005;31(1):78-86.
• Neilson ME, Stepien CA. Historic speciation and recent colonization of Eurasian monkey gobies (Neogobius fluviatilis and N. pallasi) revealed by DNA sequences, microsatellites, and morphology. Diversity and Distributions. 2011;17(4):688-702.
• Kryjevski A. Heavy quark q¯ q matrix elements in the nucleon from perturbative QCD. Physical Review D. 2004;70(9):094028.
• Kornis M, Mercado‐Silva N, Vander Zanden M. Twenty years of invasion: a review of round goby Neogobius melanostomus biology, spread and ecological implications. Journal of Fish Biology. 2012;80(2):235-85.
• Pirmohammadi M., Abdoli A., Ghorbani R. Some Biological Characteristics of Neogobius Igorlap In South East of Caspian Sea, Golestan Province. Journal of Animal Research. 2014 (27): 13-21 (in Persian).
• Gutowsky LF, Fox MG. Occupation, body size and sex ratio of round goby (Neogobius melanostomus) in established and newly invaded areas of an Ontario river. Hydrobiologia. 2011;671(1):27-37.
• Cross EE, Rawding RS. Acute thermal tolerance in the round goby, Apollonia melanostoma (Neogobius melanostomus). Journal of Thermal Biology. 2009;34(2):85-92.
• MacInnis AJ, Corkum LD. Fecundity and reproductive season of the round goby Neogobius melanostomus in the upper Detroit River. Transactions of the American Fisheries Society. 2000;129(1):136-44.
• Brown JE, Stepien CA. Invasion genetics of the Eurasian round goby in North America: tracing sources and spread patterns. Molecular Ecology. 2009;18(1):64-79.
• Hayden TA, Miner JG. Rapid dispersal and establishment of a benthic Ponto-Caspian goby in Lake Erie: diel vertical migration of early juvenile round goby. Biological Invasions. 2009;11(8):1767-76.
• Leslie JK, Timmins CA. Description of age-0 round goby, Neogobius melanostomus Pallas (Gobiidae), and ecotone utilisation in St. Clair Lowland Waters, Ontario. The Canadian Field-Naturalist. 2004;118(3):318-25.
• Tsepkin E, Sokolov L, Rusalimchik A. Ecology of the round goby Neogobius melanostomus (Pallas), an occasional colonizer of the basin of the Moskva River. Biologicheskie Nauki. 1992; 1:46-51.
• Corkum LD, Sapota MR, Skora KE. The round goby, Neogobius melanostomus, a fish invader on both sides of the Atlantic Ocean. Biological invasions. 2004;6(2):173-81.
• Yavno S, Corkum L. Round goby Neogobius melanostomus attraction to conspecific and heterospecific egg odours. Journal of fish biology. 2011;78(7):1944-53.
• Rollo A, Andraso G, Janssen J, Higgs D. Attraction and localization of round goby (Neogobius melanostomus) to conspecific calls. Behaviour. 2007;144(1):1-21.
• Hassan MZ. Characterizing patterns of round goby (Neogobius melanostomus) distribution using morphometrics, occupancy modeling, and population genetics: Cornell University; 2013.
• Kvach Y, Stepien CA. Metazoan parasites of introduced round and tubenose gobies in the Great Lakes: support for the “enemy release hypothesis”. Journal of Great Lakes Research. 2008;34(1):23-35.
• Özer A. Metazoan parasite fauna of the round goby Neogobius melanostomus Pallas, 1811 (Perciformes: Gobiidae) collected from the Black Sea coast at Sinop, Turkey. Journal of Natural History. 2007;41(9-12):483-92.
• Leino J. Studies of the round goby (Neogobius melanostomus) population of the St. Louis River Estuary. 2013.
• Cookingham M, Ruetz Iii C. Evaluating passive integrated transponder tags for tracking movements of round gobies. Ecology of Freshwater Fish. 2008;17(2):303-11.
• Kuhns LA, Berg MB. Benthic invertebrate community responses to round goby (Neogobius melanostomus) and zebra mussel (Dreissena polymorpha) invasion in southern Lake Michigan. Journal of Great Lakes Research. 1999;25(4):910-7.
• Bergstrom MA, Mensinger AF. Interspecific resource competition between the invasive round goby and three native species: logperch, slimy sculpin, and spoonhead sculpin. Transactions of the American Fisheries Society. 2009;138(5):1009-17.
• Andraso GM, Ganger MT, Adamczyk J. Size-selective predation by round gobies (Neogobius melanostomus) on dreissenid mussels in the field. Journal of Great Lakes Research. 2011;37(2):298-304.
• Madenjian CP, Stapanian MA, Witzel LD, Einhouse DW, Pothoven SA, Whitford HL. Evidence for predatory control of the invasive round goby. Biological Invasions. 2011;13(4):987-1002.
• Giordano G, Kavanagh TJ, Costa LG. Neurotoxicity of a polybrominated diphenyl ether mixture (DE-71) in mouse neurons and astrocytes is modulated by intracellular glutathione levels. Toxicology and applied pharmacology. 2008;232(2):161-8.
• Ojaveer H. The round goby Neogobius melanostomus is colonising the NE Baltic Sea. Aquatic Invasions. 2006(1).
• King R, Ray J, Stanford K. Gorging on gobies: beneficial effects of alien prey on a threatened vertebrate. Canadian Journal of Zoology. 2006;84(1):108-15.
• Oesterwind D, Dewitz Bv, Döring R, Eero M, Goti L, Kotta J, et al. Review on patterns and dynamics of drivers of biodiversity (species, communities, habitats) across Baltic Sea ecosystems in space and time including socio-economy. 2016.
• Ricciardi A, MacIsaac HJ. Recent mass invasion of the North American Great Lakes by Ponto–Caspian species. Trends in Ecology & Evolution. 2000;15(2):62-5.
• Jude D, Janssen J, Crawford G. Ecology, distribution, and impact of the newly introduced round and tubenose gobies on the biota of the St. Clair and Detroit Rivers. The Lake Huron ecosystem: ecology, fisheries and management. 1995:447-60.
• Young JA, Marentette JR, Gross C, McDonald JI, Verma A, Marsh-Rollo SE, et al. Demography and substrate affinity of the round goby (Neogobius melanostomus) in Hamilton Harbour. Journal of Great Lakes Research. 2010;36(1):115-22.
• Kornis M, Mercado‐Silva N, Vander Zanden M. Twenty years of invasion: a review of round goby Neogobius melanostomus biology, spread and ecological implications. Journal of Fish Biology. 2011;80(2):235-85.

[1]- دانشیار گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان (مسئول مکاتبات)

[2]- دانش آموختگان کارشناسی ارشد علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان

[3]- کارشناس ارشد محیط زیست، اداره حفاظت محیط زیست اصفهان

[4]- Associate Prof, Department of Environmental Sciences, Faculty of Sciences, University of Zanjan

[5]- Postgraduate Master, Department of Environmental Sciences, Faculty of Sciences, University of Zanjan

[6]- Expert of Environment, Iranian Department of Environment

[7]- Ellis & Macisaac (2009)

[8]- electrofishing

[9]- kick seining

[10]- trawling

[11]- angling

[12]- visual assays

[13]- Minnow traps