فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 24، بهار 92

عدالت و  حاکمیت راهبردهای اساسی نیل به پایداری محیط زیست

(نگاه حقوقی ریو+20 به توسعه پایدار)

لعبت تقوی[1]

فرهاد دبیری¹

سبحان طیبی[2]*

Sobhantayebi@yahoo.com

چکیده

اجلاس ریو +20 در حالی از20 ژوئن 2012 (31خرداد ماه1391) آغاز به کار کرد که به دنبال اهدافی مشخص در مسیر توسعه پایدار جهانی بود و با محوریت اقتصاد سبز، توسعه پایدار وحاکمیت بین المللی زیست محیطی مسایل و اهداف مشخصی را دنبال می نمود. این گردهمایی عظیم جهانی روند کاری خود را بر اساس اصول بنیادین عدالت، حاکمیت و توسعه پایدار پایه گذاری کرده و در انتظار مساعدت حاکمان جهانی و اعضای ملل متحد در جهت دستیابی به توسعه نوین پایدار در قرن 21 و حکومت جهانی قانون می باشد. ریو +20 به دنبال تحقق اهدافی همچون: مشارکت در اصول توسعه پایدار، ارزیابی اجرای نتایج اجلاس جهانی توسعه پایدار در بیست سال گذشته، بررسی نتایج بدست آمده، همچنین توجه بر  اجرای قوانین ملی و بین المللی زیست محیطی و بررسی اقدامات در جهت دستیابی به اولویت های پایداری و  عدالت اجتماعی به منظور رسیدن به توسعه پایدار است. اگرچه می بایست به این نکته توجه نمود که اعضای جامعه جهانی نیز بایستی فراتر از ریو +20 بیندیشند و به دنبال تثبیت یک چارچوب مستحکم در جهت تقویت قواعد بین المللی زیست محیطی و ارایه راهکارهای موثر در چارچوب سیاست زیست محیطی برای آینده جهان باشند. در مقاله حاضر روند شکل گیری و اهـداف مد نظر این کنفرانس مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته شده است.

کلمات کلیدی: اجلاس ریو +20، محیط زیست جهانی، حاکمیت بین المللی محیط زیست، توسعه پایدار.

مقدمه

تببین و تعریف مفهوم توسعه پایدار عبارت است از توسعه ای که نیازهای زمان حال را برآورده سازد بدون آنکه توانایی نسل های آینده در برآورده سازی نیازهایشان به خطر اندازد. در این تعریف دو مفهوم کلیدی وجود دارد: مفهوم "نیازها" به ویژه نیازهای اساسی جهان فقیر ، به کدام اولویت مهمتر باید تخصیص داده شود؛ و موضوع "محدودیت" که به واسطه ی شرایط فناوری و سازمان اجتماعی و توانایی های محیطی برای دستیابی به نیازهای اکنون و آینده تحمیل شده است (1).

گسترش آلودگی های زیست محیطی موجب شد که در برخی از کشورهای پیشرفته و صنعتی و سپس در سطح جهان اقداماتی برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست، جلوگیری از تخریب منابع و استفاده پایدار از آن ها  صورت گیرد. بر این اساس دهه های 1960و 1970 را باید دوره ی بیداری وآگاهی در زمینه ی محیط زیست دانست (2). در این دوره بشر بـــه علایم تهدیـــد کننده ی حیاط پی برد و دریافت تشکیل کنفرانس­ها و تصویب اسناد بین المللی متعدد جهت حفاظت و همسویی با توسعه پایدار ضروری است (3).

شایان ذکر است که حقوق بین الملل محیط زیست مجموعه قواعد حقوقی بین المللی است که هدف آن حفاظت از محیط زیست است. در واقع  مسایل و مشکلات زیست محیطی باعث شد که ضرورت تدوین مقررات زیست محیطی در سطح بین المللی، پیش از پیش احساس شود از این زمان به بعد بود که نحــوه ی نگرش و برخورد با مساله ی محیط زیست کاملا عوض شد و تحت فشــار افکار عمـــومی کم کم جنبــه ی بین المللی به خود گرفت، محیط زیست به عنوان یک مجموعه مطرح گردید؛ در سطح داخلی، متون قانونی برای حفاظت از محیط زیست افزایش چشمگیری یافت و دولت ها، نهادهای اداری ویژه ای را برای مقـابله با آلودگی ایجاد نمـــودند؛ سازمان های بین المللی نیز به نوبه ی خود در مقابل مسایل مطروحه ی جدید، عکس العمل مناسب و قوی نشان دادند و فصل جدیدی آغاز شد (4).

با وجود برگزاری کنفرانس های بین المللی بسیار و تحولات مهم در زمینه حقوق محیط زیست، می توان اذعان نمود که اکثریت کنفرانس های مذکور به مبحث توسعه پایدار بطور یک جانبه توجه نموده اند و به جوانب دیگر مباحث حاکمیت بین المللی زیست محیطی کمتر توجه شده است. در واقع تمامی تلاش های جهانی در حوزه محیط زیست در راستای اجرای موثر قوانین بین المللی زیست محیطی جهت بهبود وضعیت کلی محیط زیست جهانی می باشد. این روند نیازمند عزم قاطع دولت های جهان به سوی توسعه نوین پایدار بر محوریت توسعه پایدار، حاکمیت بین المللی زیست محیطی و اقتصاد سبز می باشد که همانا مشارکت آگاهانه در جهت اجرای قوانین بین المللی را به منظور جلوگیری از تهدیدهای پیش روی محیط زیست جهــانی و اشـــاعه حفــاظت از منابع طبیعی وتوسعه پایدار می طلبد. با این وصف  کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل متحد از قریب دو سال پیش در حال سازماندهی اجلاس سران زمین تحت عنوان ریو+20 با موضوع اقتصاد سبز و فقر زدایی و همچنین چارچوب نهادینه توسعه پایدار می باشد[3].

هـــدف کلی از این گردهمایی جهـانی ایجــاد چشم انداز مشترک و اصول مورد توافق کسانی است که با کلیت موضوع موافق هستند و هدف غائی آن ها هدایت به سوی نگاه ویژه به قوانین زیست محیطی و دستیابی به توسعه پایدار است. نقش و روابط درونی قانون، عدالت وحاکمیت به عنوان ابعاد اساسی و بنیادی پایداری محیط زیست وهمچنین سازگاری با محیط زیست به عنوان جزء لاینفک قانون، عدالت و حاکمیت برای توسعه پایدار از مهم ترین دیدگاه های  شرکت کنندگان در این اجلاس به شمار می آیند (5) .

همچنین شرکت کنندگان دیدگاه ها و نظرات خود را در رابطه با چشم انداز آتی محیط زیست جهانی و توسعه نوین پایدار ابراز داشته وتجربیات خود را در خصوص اجرای موثر قواعد زیست محیطی و سیاست های کاربردی در این زمینه به اشتراک گذاشته اند. در واقع کنفرانس ریو+20 نقطه نهایی تصویب تصمیم گیری های نشست های مقدماتی حقوقی است  که اولین جلسه مقدماتی در کوالالامپور ودومین نشست در بوینس آیرس برای نهایی کردن ساختار کنفرانس وموضوعات مورد بحث برگزار گردید (6).

اجلاس ریو+20 در راستای بزرگداشت چهلمین سالگرد کنفرانس استکهلم1972 و بیستمین سالگرد کنفرانس ریو1992در سطح سران دولت ها ونمایندگان عالی رتبه کشورها وسازمان های بین المللی ونهادهای غیردولتی با تاکید بر تجدید تعهد سیاسی به توسعه پایدار، ارزیابی پیشرفت های موجود در جهت توسعه پایدار، بررسی چالش های جدید و نوظهور زیست محیطی برگزار شد. در این راستا سه محور اصلی کنفـرانس اقتصاد سبز در جهت توسعه پایدار با تاکیــد بر ریشه کنی فقر، چارچوب نهادینه برای توسعه پایدار وحاکمیت بین المللی زیست محیطی مدنظر بود. می توان اذعان داشت که  کنفرانس ریو+20 یک نقطه عطف وگام بسیار مهمی جهت دستیابی به توسعه پایدار و بهبود وضعیت محیط زیست جهانی می باشد (7).

سیر تحول و دستاوردهای کنفرانس های بین المللی  محیط زیست (تا اجلاس ریو+ 20)

تلاش های بین المللی برای برگزاری اجلاس ریو+20

نشست کوالالامپور

نخستین نشست مقدماتی در خصوص کنفرانس جهانی عدالت،حاکمیت و قانون برای سازگاری با محیط زیست به تاریخ12و13 اکتبر2011 در مالزی با هدف آماده سازی جهانی از منظر حقوقی موضوعات مورد بحث در ریو برگزار گردید. در این نشست بیانیه هایی ارایه گردید که رویکرد آن ها درباره اندیشه اولیه در رابطه با کنفرانس ریو در راستای عدالت، حاکمیت و قانون، شکاف ها در اجرای قوانین زیست محیطی در سطح ملی، منطقه ای وجهانی، شکل گیری یک سیستم اداره امور بین المللی زیست محیطی، اداره موثر ملی محیط زیست، اداره امور محیط زیست و اقتصاد سبز، چگونگی اجرای قوانین زیست محیطی جهانی، الویت های اساسی پایــدار بـــرای نسل های آینده وحقوق بشر و محیط زیست بوده است (9).

مهم ترین دیدگاه شرکت کنندگان متشکل از قضات، ضابطین حقوقی و حقوق دانان در نشست مقدماتی مالزی عبارتند از:

• نقش نمایندگان حقوقی جوامع بزرگ در پیشبرد تلاش ها ملی و بین المللی در جهت اهداف پایدار زیست محیطی
• استفاده از قوانین بین المللی زیست محیطی در جهت توسعه پایدار
• نگاه ویژه به عدالت اجتماعی و ارزیابی اثـــرات زیست محیطی اصول مربوط دسترسی به اطلاعات، مشارکت عمومی و برخی ملاحظات زیست محیطی، توسعه تصمیم گیری های قضائی و استفاده گسترده تر از ممیزی زیست محیطی
• به رسمیت شناختن عدالت زیست محیطی در جهت ریشه کنی فقر وجلوگیری از تخریب محیط زیست وکاهش تغییرات آب و هوایی
• استفاده و تقویت ظرفیت های موجود در جهت پایداری زیست محیطی
• تقویت پایه های حقــوقی برای توسعه پایـــدار محیط زیست وحقوق بشر
• اصلاح توافق نامه های زیست محیطی در کمک به روند توسعه زیست محیطی
• تقویت حاکمیت بین المللی زیست محیطی در جهت پایداری
• رفع چالش های مربوط به امنیت غذائی، انرژی، بهداشت، کشاورزی، آب وکاهش فقر
• نیـــاز به یک سیستم یکپارچه در جهت تثبیت توافق نامه های چند جانبه زیست محیطی
• استفاده بهینه از تکنولوژی
• اتحاد نظام جهانی در خصوص محیط زیست، صلح و امنیت بین المللی
• سیاستگذاری، ارزیابی، تامین مالی، فن آوری در جهت رسیدن به توسعه پایدار
• ظرفیت سازی در سطح ملی به منظور افزایش همکاری های ملی و منطقه ای بااستفاده از موافقت نامه های چند جانبه زیست محیطی
• ایجاد ساختار جدید تحت عنوان ســـازمـــان محیط زیست جهانی[4] و ترویج همکاری با سازمان تجارت جهانی وحمایت عمومی از ساختار جدید براساس برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد
• تشویق درجهت توسعه تدریجی حقوق محیط زیست و توسعه این مقوله در قوانین اساسی کشورها
• مساعدت و همکاری منطقه ای وبین المللی و به اشتراک گذاری تجربیات زیست محیطی ونگاه ویژه به قوانین بین الملل محیط زیست، قواعد عرفی و معاهدات
• به رسمیت شناختن نهادها در سطح ملی و پیاده سازی سازوکار و فرآیند پاسخگوئی به اجرای قوانین زیست محیطی
• فـــراهم آوردن ساز و کارهــای مقابله با جرایم زیست محیطی و ایجاد دادگاه های تخصصی مربوط به مسایل زیست محیطی

نشست بوینوس آیرس

دومین نشست مقدماتی در خصوص عدالت، حاکمیت و قانونگذاری زیست محیطی مرتبط با اجلاس ریو+20 به تاریخ 23و24 آوریل 2012 درآرژانتین با هدف پیشبرد بحث های نشست اول و اجماع در خصوص مباحث مربوط به عدالت، حاکمیت و قانون جهت آماده سازی سند کنفرانس ریو برگزار گردید. در نشست مذکور بیانیه هایی پیرامون مبحث اقتصاد سبز، توسعه پایدار، ریشه کنی فقر ویک چارچوب موثری برای توسعه پایدار ارایه گردید. اهم نظرات ابراز شده در دومین نشست مقدماتی ریو +20 عبارتند از:

• ابراز نگرانی در رابطه با تخریب محیط زیست طبیعی، زیست بوم ها ومنابع حیاتی طبیعی
• عدالت اجتماعی،حاکمیت زیست محیطی و توسعه حقوق محیط زیست
• به رسمیت شناختن حاکمیت قانون، استفاده از استانداردهای مناسب در شفافیت مسایل،حفاظت و ارتقاء حقوق بشر، تعهد به حقوق نسل ها، دستیابی به توسعه پایدار و اقتصاد زیست محیطی
• تاکید برنقش قانون به عنوان یک ابزار با ارزش
• دسترسی به اطلاعات در راستای توسعه پایدار
• نگــــرانی از عـــدم اجرای دستاوردهای مهم زیست محیطی و عدم توجه به کنوانسیون ها و معاهدات زیست محیطی
• بهبود اثر بخشی حاکمیت زیست محیطی برای دستیابی به توسعه پایدار وعدالت اجتماعی وحمایت موثر از نهادهای بین المللی زیست محیطی
• تخصیص منابع کافی و تعهد به بالا بردن سطح آگاهی وتقویت ظرفیت های آموزشی به ویژه در کشورهای در حال توسعه و اجرای رژیم های حقوقی
• نگاه ویژه به عناصر اصلی کنفرانس از جمله عدالت اجتمـــاعی و محیط زیست پایدار، چالش های زیست محیطی در سطح ملی، منطقه ای و جهانی و آینده حقوق محیط زیست

کنفرانس  جهانی ریو+20

اجلاس ریو+20 در سطح سران دولت ها و نمایندگان عالی رتبه با امعان نظر به اهدافی همچون تجدید تعهد سیاسی در جهت نیل به توسعه پایدار، ارزیابی پیشرفت های عمده در توسعه پایدار، بررسی چالش های نوظهور زیست محیطی با محوریت اقتصاد سبز و ریشه کنی فقر، توسعه پایدار وحاکمیت بین المللی زیست محیطی از تاریخ20ژوئن2012 در برزیل برگزار شد.

کنفرانسی که برپایه عدالت،حاکمیت و قانون وسازگاری آن با محیط زیست طراحی شده بود اهدافی از قبیل ذیل را دنبال نمود:

• مشارکت فعال در نیل به توسعه پایدار
• ارزیابی پیشرفت اجرای قوانین ملی و بین المللی
• حمایت موثر از حاکمیت زیست محیطی در سطوح ملی و بین الملل
• نیل به عدالت اجتماعی، حقوق وکرامت انسانی(10).

این اجلاس دارای یک کمیته مشورتی بین المللی که نمایندگان عالی رتبه کشورها درآن به مشارکت می پردازند و دارای یک کمیته اجرایی و راهبردی است و در این راستا دبیرخانه یونپ به لحاظ فنی وپشتیبانی کمیسیون توسعه پایدار را حمایت می کند.

شایان ذکر است که اجلاس ریو+20 توجه ویژه ای به مبنای عدالت زیست محیطی وحقوق بشر محیط زیست و نیز عدالت اجتماعی وحاکمیت زیست محیطی پایدار داشته است. همچنین در رابطه با حاکمیت به مواردی چون: شکل گیری چارچوب حاکمیت بین المللی برای محیط زیست پایدار، ارتباط بین چارچوب حاکمیت زیست محیطی واقتصاد سبز، حاکمیت ملی زیست محیطی موثر به عنوان کلید توسعه پایدار، افزایش نظارت حاکمیت زیست محیطی برای توسعه پایدار، بهبود عملکرد ملی در ارزیابی زیست محیطی و حمایت بهتر از حاکمیت و مدیریت، قانون، شکاف در اجرای قوانین محیط زیست در سطح ملی، منطقه ای وجهانی و ایجاد دوگانگی مابین قوانین ملی وجهانی محیط زیست توجه  شود (11).

چارچوب ساختاری در اجلاس ریو+20

در اجلاس ریو+20 چارچوب ساختاری توسعه پایدار به شرح ذیل طراحی گردید:

• یکپارچگی متعادل ابعاد سه گانه توسعه پایدار (محیط زیست، اقتصادی و اجتماعی)
• توجه به تمامی موضوعات متقاطع به منظور همکاری در اجرای توسعه پایدار، بر اساس رویکرد عمل گرا و نتیجه محور،
• توجه به اهمیت پیوندهای میان موضوعــات و چالش های کلیدی و ضرورت یک رویکرد سازمان یافته برای آن ها در تمامی سطوح مربوط به توسعه پایدار؛
• بهبود انسجام، کاهش از هم گسستگی و هم پوشانی و افزایش اثر بخشی، کارآیی و شفافیت در تقویت همکاری و هماهنگی ها ؛
• افزایش مشارکت موثر و کامل تمام کشورها در فرآیند تصمیم گیری ها ؛
• تعامل رهبران عالی رتبه سیاسی، در ارایه رهنمودهای سیاسی و شناسایی اقدامات ویژه برای ارتقای اجرای موثر توسعه پایدار با تبادل تجربیات و دانش ها؛
• ارتباط علم با سیاست از طریق ارزیابی های علمی شفاف، فراگیر و مبتنی بر شواهد و همچنین دسترسی به داده های قابل اعتماد، مرتبط و به موقع در حوزه های مرتبط با ابعاد سه گانه توسعه پایدار، دراین راستا، تقویت مشارکت تمامی کشورها درفرآیند بین المللی توسعه پایدار و ظرفیت سازی به ویژه برای کشورهای در حال توسعه، جهت انجام پایش و ارزیابی مدنظر می باشد،
• مشارکت و تعامل موثر جامعه مدنی و دیگر ذینفعان مرتبط در مجامع بین المللی و بطور کلی ارتقای مشارکت عمومی گسترده و شفاف برای اجرای اهداف توسعه پایدار ؛
• ایجـــاد برنامـــــه پایش جهت بررسی و بازبینی پیشرفت های اجرای تمامی تعهدات بیان شده در راستای توسعه پایدار (12).

چارچوب اجرایی در اجلاس ریو+20

ابزارهای اجرایی تعیین شده در دستور کار21، برنامه اجرایی ژوهانسبورگ، اجماع مونترال، کنفرانس بین المللی تأمین مالی توسعه، و بیانیه دوحه در خصوص تأمین منابع مالی برای توسعه، به منظور دستیابی به انتقال و تبدیل کامل و موثر تعهدات توسعه پایدار به نتایج عملی، از ضروریات امر تلقی شده است.

در اجلاس ریو+20 چارچوب اجرایی توسعه پایدار به شرح ذیل طراحی گردید:

تأمین منابع مالی

• افزایش حمایت مالی برای تمامی کشورها جهت نیل به اهداف توسعه پایدار
• حمایت مالی کشورهای توسعه یافته از کشورهای در حال توسعه

فناوری

• انتقال فنـاوری به کشــورهــای در حال توسعه همان گونه که در گذشته در برنامه اجرایی ژوهانسبورگ توافق شده بود.

ظرفیت سازی

• افزایش ظرفیت سازی برای توسعه پایدار و تقویت همکاریهای علمی و فنی
• توسعه منابع انسانی از جمله آموزش، تبادل تجربیات و تخصص ها، انتقال دانش و کمکهای فنی برای گسترش ظرفیت ها

تجارت

• o        توجه به تجارت بین المللی به عنوان موتوری برای توسعه و رشد اقتصادی پایدار، همچنین بر نقش بسیار مهمی که سیستم های تجاری چندجانبه جهانی مبتنی بر قوانین غیر تبعیض آمیز که  می توانند در تحریک رشد اقتصادی و توسعه در سراسر جهان و در پیشبرد آن ها به سمت توسعه پایدار ایفا نماید، می بایست توجه نمود.

دفتر ثبت تعهدات

• تآسیس دفتری جهت ثبت کلیه تعهدات داوطلبانه مطروحه در کنفرانس توسعه پایدار ملل متحد، که توسط تمامی ذینفعان و شبکه های آن ها برای اجرای سیاست ها، طرح ها، برنامه ها، پروژه ها و اقدامات مستحکم برای ارتقای توسعه پایدار و ریشه کنی فقر، بیان می شود و می بایست اطلاعات مذکور  قابل دسترس برای عموم باشد(12).

نقش کنفرانس ریو+20 در حمـــایت از محیط زیست بین المللی

دراجلاس ریو یکی از اولویت های بسیار مهم و فراگیر پرداختن به موضوع حاکمیت بین المللی در جهت توسعه پایدار می باشد که در این راستا جهت اصلاح چـــارچوب حاکمیت بین المللی، پیشنهاداتی ارایه شده است:

• تغییر کمیته توسعه پایدار به شورای توسعه پایدار تحت نظر مجمع عمومی سازمان ملل متحد
• تغییر شورای قیمومیت سازمان ملل به شورای توسعه پایدار تحت نظر شـــورای امنیت که به چالش هـای توسعه از جمله تغییرات آب و هوایی می پردازد. به نظر می رسد تقویت چارچوب سازمانی بین المللی برای توسعه پایدار یک فرآیند تکاملی است و بایستی این ترتیبات حفظ شود و شکاف مربوطه مورد بررسی قرار بگیرد و ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی توسعه پایدار مورد توجه قرار گیرد(13).

در واقع می بایسـت توجه نمود که بنیاد اجلاس جهانـی ریو براساس حاکمیت پایدار زیست محیـطی بنا شده است، آن چنان که کشور برزیل در نامه ارسالی جهت برگزاری کنفرانس ریو به دبیر کل سازمان ملل اعلام داشته که با وجود اجماع بین المللی و نیاز به افزایش همکاری و هماهنگی میان سازمان های بین المللی وتوافق نامه های زیست محیطی بایستی حرکت یکپارچه وگسترده به سمت توسعه پایدار وجود داشته باشد و بایستی به دنبال نقش شورای توسعه پایدار باشیم(14).

باتوجه به مهم و اساسی بودن این مسئله بایستی به نکات ذیل در جهت تداوم آن توجه نمود:

• تاثیر بر امنیت و اقدام موثر در زمینه توسعه پایدار
• افزایش دانش جهانی به مباحث و اهمیت پایداری توسعه
• روش حاکمیتی موجود و به عبارت دیگر نگرش دولت ها به مباحث توسعه پایدار
• روند اجرایی وتامین مالی پروژه های مرتبط با توسعه پایدار
• وجود مشارکت های بین المللی در زمینه توسعه پایدار (15)

نگرانی های موجود در خصوص استفاده از توسعه پایدار به عنوان یک چارچوب عالی در زمینه حـــفاظت از محیط زیست بین المللی بیشتر به این دلیل است که امروزه اکثریت شاخص های زیست محیطی کماکان با  استانداردهای جهانی فاصله دارنــــد. ازجمله چالش هـــای پیش رو در حقوق بین الملل محیط زیست وجود تراکم معاهدات و ناکارآمد بودن برخی از آنهاست[5]. جامعه بین الملل نیازمند تجدیدنظر در رویکرد خود نسبت به مسایل زیست محیطی با تمرکز بر قوانین بین الملل محیط زیست است(16).

رشد سریع کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی از سال1972یعنی از زمان کنفرانس استکهلم تاکنون، توسعه فعالیت های زیست محیطی رادر بر داشته اما نمی توان گفت تمام این فعالیت ها حتماً در جهت حفاظت از محیط زیست جهانی بوده است. ازجمله این فعالیت ها ایجاد معاهدات متعدد بوده که این خود نگرانی هایی به دنبال داشته چراکه این معاهدات بعضاً در تضاد باهم بوده واینکه برای اجرایی کردن برخی از معاهدات زیست محیطی مابقی معاهدات کارآیی خود را از دست می دادند (17).

اجلاس جهانی ریو +20 قطعاً با کنفرانس های گذشته متفاوت بوده چرا که توسعه پایدار با محوریت اقتصاد سبز و تاکید بر حفاظت و مدیریت منابع طبیعی همگام با توسعه اقتصادی و اجتماعی را در دستور کار اصلی خود قرار داده است. در این راستــــا هدف حمایت و حفـــاظت از محیط زیست جهـــانی با تمرکز بر دیپلماسی بین المللی زیست محیطی و قوانین بین المللی محیط زیست است.

اجلاس جهانی ریو+20 به دنبال اهداف مشخصی چون روند تکاملی قوانین ملی و بین المللی محیط زیست برپایه اصول بنیادی و زیر بنایی آن ها و همچنین اجرای آن، ترویج حاکمیت موثر ملی و بین المللی زیست محیطی، تقویت پیوند میان عدالت اجتماعی و پایداری زیست محیطی و ارایه یک چارچوب جهانی در جهت همکاری های بین المللی و نهادینه کردن تعاملات جهانی می باشد و این در واقع نگاهی فراتر از اجلاس ریو+20 بوده که موجب تقویت حقـوق محیط زیست می گردد.

 کنفرانس جهانی ریو+20 دو چشم انداز بسیار مهم از جمله اقتصاد سبز در زمینه توسعه پایدار و ریشه کن کردن فقر وهمچنین چارچوب سازمانی برای توسعه پایدار را در دستور کار خود داشت و با این چشم انــداز به دنبـــال آینده حقوق محیط زیست و بررسی فرصت ها و مسایل نوظهور، عدالت اجتماعی و پایداری زیست محیطی وچالش های حاکمیت زیست محیطی در سطوح ملی، منطقه ای وجهانی با تاکید بر بهبود و اثر بخشی آن ها می باشد(18).

نکته ای که نباید از نظر دور داشت یک نگاه ویژه به مسئله حاکمیت بین المللی زیست محیطی است. این عنوان شاید راهبرد مناسبی برای سر و سامان دادن به رخدادهای محیط زیست بین المللی باشد  اما نبایستی به آسانی از کنار آن گذشت، چرا که می بایست به این مسئله توجه نمود که کشورهـــای جهــان اول به دنبال قیمومیت زیست محیطی بین المللی هستند و بدین وسیله به دنبال تضعیف نقش یونپ می باشند و در واقع این دسته از کشورها می خواهند اثبات کنند که کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته در حفاظت از محیط زیست خود تعلل می کنند و یا توانایی حفاظت را ندارند. موضوع مطرح شده به صورت پنهان در حال شکل گرفتن است و این در حالی است که خود این کشورهای مدعی، ناقض مقررات زیست محیطی بوده اند. شایان ذکـــر است که آن ها در چارچوب این ادعا می خواهند شورای امنیت را دارای صلاحیت در خصوص مسایل زیست محیطی بدانند و این مسئله را تا جائی پیش ببرند که اهداف خود را پوشش دهند، اما به نظر می رسد در تقابل با این اقدامات بایستی نقش یونپ را بیش از پیش پر رنگ ساخت و رخدادهای زیست محیطی را کنترل کرد. نکته ای که می توان به آن اشاره کـــرد این که می توان مجرمان زیست محیطی را در عرصه بین المللی مورد تعقیب قرار داد. این مسئله از آن نقطه نظر اهمیت پیدا می کند که مجرمان زیست محیطی، همانا مجرمان علیه بشریت بوده و صلح و امنیت بین المللی را خدشه دار می سازند.

نتیجه گیری

        نخستین کنفرانس توسعه پایدار سازمان ملل تحت عنوان " اجلاس سران زمین" به منظور بررسی وضعیت محیط زیست و توسعه پایدار در شهر ریو دوژانیرو برگزار شد. از جمله دستاوردهای این کنفرانس تفاهم نامه هایی همچون تغییرات آب و هوایی، مقابله با بیان زایی و حفظ تنوع زیستی بود.  دومین کنفرانس که در ژوهانسبورگ برگزار شد بار دیگر کشورهای جهان را بر پایداری بر این اصول متحد کرد (19). پس از20 سال شاهد برگزاری اجلاس جهانی ریو بودیم که در این کنفرانس روی اقتصاد سبز، ریشه کنی فقر و دستیابی به یک چــارچــوب سازمـانی برای توسعــه پایــدار و حفظ اکوسیستم های موجود و تلاش برای تجدید تعهدان سیاسی کشورها برای توسعه پایدار و چگونگی برخورد با چالش های نو ظهور نیز تلاش شده است.

            قانون در یک مفهوم گسترده، نقشی اساسی در شکل دادن به تغییرات رفتاری مورد نیاز برای دستیابی به پایداری زیست محیطی و اجتماعی در زمینه توسعه پایدار ایفا می کند. در قرن 21 روشن کردن مسیر برای توسعه، بیمه کــردن پایداری زیست محیطی و اجتماعی است. تحولات حقوقی و نهادی در چهل تا پنجاه سال گذشته نشان می دهد که قوانین زیست محیطی در سطح ملی و بین المللی می تواند سهم قابل توجهی در جهت مشارکت پایدار بین محیط زیست و توسعه پایدار داشته باشد.

روند تکاملی توسعه پایدار پیوندی ناگسستنی با بقای بشر، عدالت اجتماعی، اخلاق پایدار و قانون که ابزار کلیدی برای تحقق مسیر توسعه پایدار زیست محیطی و اجتماعی است، دارد.

 اجلاس بزرگ ریو+20 در واقع به دنبال یکدل کردن سران ملل متحد در جهت یکنواخت سازی قوانین بین المللی و اجرای آن در سطح کلان جهت تحقق عدالت زیست محیطی بوده است. تحقق همه جانبه توسعه پایدار آرمانی مهم برای این اجلاس محسوب شده، چرا که بر پایه آن اقتصاد سبز و حاکمیت بین المللی زیست محیطی تثبیت می گردد.

منابع

1. www.unisdr.org
2. دانیل بوتکین، ادوارد کلر (نویسندگان) وهاب­زاده، عبدالحسین، (مترجم). "شناخت محیط زیست". چاپ ششم، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد 1388.
   1. Ben bor and others, international environmental law in the asia pacific, (London, kluwer law in the asia pacific, (London, Kluwer Law International, 1998), P.30.
   2. گرین، آون، محیط زیست، ترجمه­ی علیخانی، احمد، تهران، دوره­ی عالی جنگ دانشکده­ی فرماندهی و ستاد سپاه پاسدران انقلاب اسلامی، 1379.
      1. www.unep.org/dec/worldcongress/objectivesexpectedoutcome.asp/20-5 2012
      2. www.unep.org/DELC/worldcongress/about.asp/20-5-2012
      3. www.unep.org/dec/worldcongress/riobackground.asp/20-5-2012.
      4. فیروزی، مهدی، حق بر محیط زیست، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی 1385.
         1. zakri abdul hamid, 2011, kualalumpur statement. First preparatory meeting of the world congress on justice Governance and law for environment sustainability. & www.unep.org/DELC/worldcongress/kualalampurmeeting.asp/20-5-2012
         2. Lorenzetti Ricardo, 2012, Buenos Aires statement second preparatory metting of the world congress on justice Governance and law for environmental sustainability .& www.unep.org/DELC/worldcongress/objectivesexpectedoutcome.asp
         3. www.unep.org/DELC/worldcongress/backgrounddocs.asp.
         4. Rio+20, United Nations Conference on Sustainable Development,  will be held in Rio de Janeiro,  Brazil,  on June 20-22,  2012. (www.uncsd2012.org).
         5. United Nations, 2002, Johannesburg plan of implementation .internet: http://www.un.org/esa/sustdev/documents/WSSD_POl_DD/English/poltoc.htm. http://www.un.org/esa/sustdev/documents/WSSD_POl_DD/English/poltoc.htm
         6. http://www.un.org/esa/dsd/dsd_aofw_ni/ni_pdfs/htm_submissions/eu.pdf
         7. Dodds Flix & Richard Sherman,2010, Stakeholder Forum for a Sustainable Future. Discussion paper1: International Governance for sustainable Development and Rio+20 . Initial Perspectives. For more Information see: http://www.earth  summit 2012.org .p 5.
         8. http://geodata.grid.unep.ir
         9. Weiss Edith Brown, 1993, International Environmental Law: Contemporary Issues And the Emergence of A new World Order: Georgetown Law Journal, .p 94.
         10. Getulio Vargas Fundaco, 2012, Announcement and Call for nominations Rio+20 UNEP.
         11. http://www.unep.org/DELC/Worldcongress/index.asp.
         12. Lorenzetti Ricardo, 2012, Buenos Aires statement second preparatory meeting of the world congress on justice Governance and law for environmental sustainability.