فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 23، زمستان  91

استفاده از ابزارهای پشتیبان تصمیم­گیری در مدیریت و برنامه­ریزی پسماند شهری

 (مطالعه موردی: مکان­یابی محل دفن استان البرز)

مرضیه مهتابی اوغانی[1]

اکبر نجفی[2]^*

a.najafi@modares.ac.ir

حبیب­اله یونسی[3]

مظاهر معین الدینی[4]

چکیده

تولید زباله نتیجه طبیعی زندگی جوامع بشری بوده و خطرات زیست­محیطی ناشی از سوء مدیریت مواد زاید جامد، یکی از مشکلات اساسی است. رشد نمایی جمعیت شهرنشین کشورهای در حال توسعه در دهه­های گذشته و سرعت گرفتن پدیده شهرنشینی، ضرورت توسعه پایدار محیط­زیست و مدیریت کارآمد زایدات را به وجود آورده است. هدف مطالعه جاری، اعمال انواع عملیات تحلیل­های مکانی، با بهره­گیری از فناوری سامانه اطلاعات جغرافیایی و اولویت­بندی مکان­های دفن پیشنهادی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ((AHP است. به همین منظور، ابتدا لایه­های اطلاعاتی مؤثر در مکان­یابی دفن محدوده مورد مطالعه(لایه کاربری اراضی، رودخانه­ها، تالاب­ها، جاده­ها، مناطق حفاظتی، خاک­شناسی، آب­‌های زیرزمینی، مرفولوژی، زمین­شناسی و ...) شناسایی و با مراجعه به سازمان­ها و مراکز اطلاعاتی تهیه شد. سپس این لایه­های اطلاعاتی (نقشه­های رقومی) وارد محیط نرم­افزار GIS 9.2 Arc شد. در مرحله بعد با توجه به محدودیت­ها، گزینه­های مناسب دفن زباله با استفاده از GIS شناسایی شدند و به عنوان داده­های ورودی برای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به کار رفتند. نتایج این بررسی مبین این واقعیت است که 4 منطقه واقع در جنوب شهر کرج استعداد بالقوه دفن زباله را دارند. همچنین با کمک AHP امکان اولویت­بندی گزینه­ها و تعیین وزن معیارهای مؤثر در تصمیم­گیری وجود دارد. نتایج این مطالعه نشان داد معیار عمق آب زیرزمینی و شیب زمین در پژوهش حاضر از اهمیت بیشتری نسبت به سایر معیارها برخوردارند و گزینه 3 دارای بیشترین شایستگی برای انتخاب محل دفن بهداشتی پسماند می­باشد.

کلمات کلیدی: تصمیم­گیری چند­معیاره، مدیریت داده­های مکانی، توسعه پایدار، مکان­یابی دفن، مدیریت پسماند.

مقدمه

در قرن حاضر، افزایش روز­افزون جمعیت و رشد شهرنشینی موجب افزایش تولید مواد زاید جامد شهری شده است. پسماندها باعث ایجاد بو، زشتی چهره طبیعت، به خطر انداختن سلامت شهروندان و آلودگی محیط­زیست (آب، خاک و هوا) می­گردند (1). تلنبار زباله به علت صدمه زدن به محیط­زیست، بهداشت عمومی و زیبایی، روش قابل قبولی نمی­باشد. از میان روش­های مدیریت پسماند شهری (کمپوست، بازیافت، سوزاندن، دفن بهداشتی) روش دفن بهداشتی دارای اهمیت ویژه­ای به لحاظ پارامترهای فنی، زیست­محیطی و اقتصادی است. دفن هنوز معمول­ترین روش برای دفع مواد زاید جامد می­باشد (2). انتخاب صحیح مکان دفن، چنان­چه در هماهنگی با ساخت کالبدی زمین و محیط طبیعی صورت پذیرد موجب حفظ و ارتقاء کیفی آن شده و از بروز خسارات به محیط­زیست و سلامت شهروندان ناحیه از طریق شناخت عناصر تشکیل دهنده آن و تجزیه و تحلیل سیستمی پارامترهای مؤثر در مکان­یابی جلوگیری به عمل خواهد آورد (3). مسایل متنوع محیط­زیستی و ارتباط متقابل آن با دیگر مسایل صنعتی، اجتماعی و سیاسی، پیچیدگی­هایی در روند شکل­گیری و حل آن به وجود می­آورد که تصمیم­گیری و فرآیند سیاست­گذاری مبتنی بر اطلاعات جامع و مدلسازی آن ها را با استفاده از سامانه­های رایانه­ای ضروری می­نماید. رهیافت پایه برای مکان­یابی محل استقرار هر یک از فعالیت­ها مستلزم در نظر گرفتن مجموعه­ای از عوامل محدود کننده محیطی مانند شیب، ارتفاع، مناطق حفاظت شده و منابع آب­های سطحی و زیرزمینی و نیز عوامل تقویت­کننده مانند راه­های دسترسی و اراضی مناسب می­باشند. در حقیقت یک تصمیم­گیری چند­معیاره مطرح است (4). فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)[5] یکی از جامع­ترین سیستم­های طراحی شده برای تصمیم­گیری چندمعیاره است. زیرا امکان به نظم درآوردن مسأله به صورت سلسله مراتب را فراهم می­کند. همچنین معیارهای مختلف کمی و کیفی را در نظر می­گیرد. علاوه بر این بر مبنای مقایسه زوجی بنا نهاده شده، که قضاوت و محاسبات را تسهیل می­نماید. از سوی دیگر از یک مبنای قوی تئوریک برخوردار و بر اساس اصول بدیهی بنا نهاده شده است (5). تا­کنون مطالعات وسیعی در زمینه یافتن مکان مناسب دفن زباله با استفاده از ابزارهای پشتیبان تصمیم­گیری صورت گرفته است. با توجه به توانایی سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)[6] برای ایجاد ارتباط بین داده­های مکانی و پاسخ به پرسش­هـای مربــوط به تصمیم­گیری و برنامه­ریزی، در سال­های اخیر گسترش سامانه­های پشتیبان تصمیم­گیری (DSS)[7] در قالب مدل­‌ها، استفاده از این سامانه را به عنوان ابزار تصمیم­گیری سبب شده است (6). در این میان  Siddiquiو همکاران (1996) (7) برای منطقه کلیولند از اوکلاهاما،  Guiqinو همکاران (2009) (8) در ناحیه پکن در چین از ترکیب GIS و AHP و  Onut و همکاران (2008) (3)، از ترکیب TOPSIS و AHP برای انتخاب جایگاه دفن پسماند استفاده نمودند.در ایران نیز حیدرزاده (1382) (9)، جهت مکان­یابی محل دفن زباله در تهران بر طبق دو منطق بولین و فــازی، مهم ترین عوامل مؤثر در مکان­یابی محل دفن را مورد بررسی قرار داده است. یافتن مکان دفن زباله­های شهری با استفاده منطق بولین در شهر ساری توسط خراسانی و همکاران (1383) (10) و با استفاده از منطق فازی در محیط GIS توسط فرهـودی و همکاران (1384) (11) در شهر سنندج مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین پناهنده و همکاران (1388) (12) برای انتخــاب مکان دفن در سمنان، خورشید دوست و عادلی (1388) (13) در انتخاب مکان دفن بناب (از توابع آذربایجان شرقی)، سعیدی و همکاران (1388) (14) برای انتخاب مکان دفن پسماندهای خطرناک نیروگاه شهید رجایی و شریفی و همکاران (2009) (15) در استان کردستان برای انتخاب مکان دفن از GIS و AHP به عنوان ابزار کارایی برای انتخاب محل دفن پسماند بهره بردند.

ضرورت تحقیق: تاکنون مطالعات وسیعی در زمینه به­کارگیری GIS و سامانه­های پشتیبان تصمیم­گیری برای انتخاب محل دفن زباله در کشور صورت گرفته است. مطالعات اخیر که در زمینه مکان­یابی محل دفن در کشور صورت گرفته، در هریک نقش تعدادی از معیارهای تأثیرگذار در این فرآیند مورد بررسی قرار گرفته است و نیاز به پژوهشی که نقش همزمان معیارهای تعیین­کننده در این فرآیند را مورد بررسی قرار دهد احساس می­شد. در این پژوهش کوشش شده است؛ تمامی پارامترهایی که به نوعی در انتخاب مدفن بهداشتی پسماند تأثیرگذار هستند (عوامل تأثیرگذار اقتصادی، اجتماعی، زیست­محیطی، زمین­شناختی و فیزیکی) مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. هدف تحقیق: هدف از پژوهش حاضر، بررسی کارایی استفاده از GIS و AHP در انتخاب مدفن بهداشتی پسماند با در نظر گرفتن طیف وسیعی از معیارها و زیر معیارهای کمی و کیفی در قضاوت و تصمیم­گیری و تعیین تأثیرگذارترین معیار در انتخاب محل دفن در منطقه مورد مطالعه و مناسب­ترین گزینه دفن است.

روش بررسی

یکی از خصوصیات منحصر به فرد شهر کرج، نزدیکی آن به پایتخت است که باعث شده تعداد زیادی از افرادی که در تهران مشغول به کار هستند در شهر کرج سکونت داشته باشند و این شهر را به شهری مهاجرپذیر تبدیل کرده است. فرآیند این جهش شدید جمعیتی، افزایش نیازها و مصرف مواد طبیعی و مصنوع بوده که به شکل مواد زاید جامد شهری (زباله) در کمیت و کیفیت­های مختلفی نمایان شده است. محل دفن مواد زاید جامد فعلی شهر کرج (حلقه دره) از موقعیت مکانی و جغرافیایی مطلوبی سود می­برد، اما با توجه به افزایش شدید جمعیتی این شهر در سال­های اخیر و پر شدن فضاهای خالی این منطقه، لزوم مکان­یابی جایگاه دفن دیگری احساس می­شد. از این­رو این پژوهش در کرج انجام پذیرفت. استان البرز در دامنه جنوبی رشته کوه البرز با مساحت حدود 2255 کیلومتر مربع در موقعیت˝47́ 41 ˚42 تا ˝80́ 15 ˚54 شرقی و˝13́ 42 ˚40 تا ˝41́ 41 ˚42 شمالی قرار گرفته است. ارتفاع متوسط شهر کرج از سطح دریاهای آزاد 1320 متر است. کرج دارای جمعیت حدود 1732275 نفر طبق سرشماری سال 1385 است از این تعداد 1666674 معادل 2/96% جمعیت در مناطق شهری و تعداد 65601 نفر معادل 8/3 درصد از جمعیت در روستاها زندگی می کنند. از جمعیت ساکن در مناطق شهری، 1386030 نفر در شهر کرج زندگی می­کنند (16). جمعیت بالای شهری باعث ایجاد حجم زیادی از مشکلات شهری به خصوص در زمینه مدیریت مواد زاید شده است.

تعیین منطقه مورد مطالعه                                                                                                                                                             

در این مطالعه با توجه به مرور منابع و پیشینه مطالعات، شعاع 40 کیلومتری از مرکز تولید مواد زاید جامد (مرکز شهر کرج) محدود به مرز مطالعاتی به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب گردید. از کل مساحت استان، منطقه مورد مطالعه با مساحت برابر 130662 هکتار در موقعیت  ˝ 90 ́ 47 ˚39 تا  ˝49 ́99 ˚39 شمالی و˝ 87 ́02˚ 46 تا ˝ 17 ́81˚53 شرقی واقع شده است. در این مطالعه در ابتدا معیارها و ضوابط انتخاب مکان­های مناسب برای دفن بهداشتی با بررسی دستورالعمل­های مختلف (سازمان­های حفاظت از محیط زیست) و مطالعه مقالات موجود، ارزیابی و انتخاب گردیدند. سپس با تهیه لایه­های اطلاعاتی مربوط به هر معیار از سازمان­های مربوطه، این لایه­های نقشه به فرمت وکتوری رقومی وارد سامانه اطلاعات جغرافیایی شدند. در این مرحله برای هر یک از لایه­ها با توجه به میزان و نحوه تأثیر در تعیین اراضی مناسب برای مدفن بهداشتی پسماند، بافر طبق جدول 1 در نظر گرفته شد. پس از انجام عملیات بافر زدن[8] در محیط نرم­افزار GIS Arc، همه لایه­های اطلاعاتی با مرز محدوده مورد مطالعه برش زده شد. در ادامه با روی هم­گذاری لایه­های اطلاعاتی بافر زده و برش[9] داده شده با استفاده از توابع ترکیب[10]، لایه اطلاعاتی نهایی تهیه شد. سپس با به­کارگیری توابع پرس و جو4 (عملگر منطقی و5)، مکان­های مناسب (پلیگون) برای دفن مواد زاید جامد باقی ماندند. پس از طی این فرآیند مساحت مناطق حاصل، محاسبه شد. با اعمال معیار حداقل مساحت محل دفن (با توجه نرخ رشد جمعیت و میزان تولید زباله) از بین مناطق موجود، مناطق با پتانسیل بالقوه برای مدفن بهداشتی پسماند مشخص شد. در ارزیابی توان محیط­زیست برای دفن بهداشتی مواد زاید، تمامی معیارها هم­وزن نیستند و برخی از معیارها به عنوان عامل کلیدی عمل می­نمایند، یعنی نبودن آن ها یا آماده نشدن شرایط مناسب برای آن ها، حتی اگر سایر معیارها نیز وجود داشته باشند، باعث خواهد شد که منطقه مورد بررسی نامناسب ارزیابی گردد. جهت حصول رتبه­بندی اهمیت معیارهای تصمیم­گیری در مورد مکان دفن زباله، فاکتورها وزن­دهی می­شوند (17). به همین دلیل در ادامه برای اولویت­بندی گزینه­های دفن پسماند از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی برای دستیابی به یک هدف معین باید مشخصه­هایی را تعریف و معین کرد که بتوان بر مبنای آن ها به هدف معین شده دست یافت. برای این منظور معیارها تدوین شد و بر اساس آن، معیارهای مورد استفاده در فرآیند تحلیل سلسله مراتبـی بر طبق شکل 1 طبقه­بندی و بر اساس نظر کارشناسان به روش AHP از 1 تا 9 وزن­دهی شد. در نهایت وزن معیارها و زیر­معیارها و گزینه­ها و میزان ضریب سازگاری ( [11](CRبا استفاده از نرم­افزارهای        9  Expert choice و Excel محاسبه شد. جهت مقایسه زوجی معیارهای مشخص شده در مکان­یابی محل دفن زباله، ماتریس آن ها تشکیل گردید. برای انجام مقایسه زوجی، ابتدا تک تک معیارهای مورد بررسی، مورد مقایسه قرار گرفته و میزان اهمیت نسبی هر جفت، با توجه به امتیازبندی بین 1 تا 9 تعیین شده و در یک ماتریس وارد می­شود. پس از آن وزن­ها و همچنین نسبت سازگاری (CR) محاسبه شده، چنان­چه 1/0 CR< باشد، مقایسه­ها، پذیرفته شده و وزن­های معیار استخراج می­شود. در صورتی که1/0 CR> باشد، می­باید با اعمال تغییراتی در ماتریس دوتایی، CR را در حد قابل قبول تنظیم نمود. لازم به ذکر است که این ماتریس در نرم­افزار        Expert Choice9 نیز تشکیل گردید و سازگاری مقایسه­ها مورد بررسی قرار گرفت. مقایسه­های زوجی برای همه زیرمعیارها نیز به همین صورت انجام شد. بعد از تعیین ضرایب اهمیت معیارها و زیر معیارها، ضریب اهمیت گزینه­ها را باید تعیین کرد. در این مرحله، ارجحیت هر یک از گزینه­ها در ارتباط با هر یک از زیر معیارها و اگر معیاری زیر معیار نداشته باشد مستقیماً با خود آن معیار، مورد قضاوت و داوری قرار گرفت. در این مرحله نیز، قضاوت بر مبنای مقایسه دوتایی و نمره­دهی از 1 تا 9 می­باشد. پس از پایان عملیات وزن­دهی معیارها و زیرمعیارها و گزینه­ها و محاسبه ضریب ناسازگاری برای هر ماتریس، وزن نهایی هر گزینه با استفاده از روش AHP محاسبه شد. در ادامه، جدول 1 میزان بافرها را نشان می­دهد؛

جدول 1- معیارهای مورد استفاده و محدودیت­ها

*شیب به درصد می­باشد.

شکل 1 ساختار فرآیند تحلیل سلسله مراتبی مورد استفاده را نشان می­دهد.

شکل 1- ساختار فرآیند تحلیل سلسله مراتبی مورد استفاده

نتایج

با توجه به نرخ رشد جمعیت محاسبه شده در کرج (408/0(r = بر مبنای  آمارهای جمعیتی موجود (16) و نیز با توجه به میزان سالانه تولید زباله (511000 تن در سال (18)) در محدوده مورد مطالعه، حداقل مساحت مورد نیاز محل دفن برای یک دوره 20 ساله در شهر کرج برابر 06/250 هکتار محاسبه شد. پس از آماده­سازی لایه­های اطلاعاتی و انجام عملیات روی­هم­گذاری لایه­ها و به­کارگیری توابع پرس و جو در محیط نرم افزار Arc GIS 9.2، 4 منطقه با مساحت بیش از 250 هکتار در محدوده جنوب غربی محدوده مطالعاتی یافت شد که در شکل 1 نشان داده شده است و ویژگی­های هر منطقه در جدول 5 آورده شده است. وزن نهایی معیارها و زیرمعیارها در جداول 2 و 3 در ادامه آورده شده است. وزن­ها با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی محاسبه شدند. همان­طور که از جدول 2 مشخص است معیار هیدرولوژی و هیدروژئولوژی در منطقه مورد مطالعه بیشترین وزن و معیار هوا و اقلیم کمترین وزن را کسب کردند. جدول 4، وزن 4 گزینه دفن پیشنهادی را در معیارهای اصلی نشان می­دهد. جدول شماره 5 نیز اولویت­بندی نهایی 4 منطقه پیشنهادی را نشان می­دهد. وزن نهایی گزینه­ها با توجه به وزن هر گزینه در هر معیار و زیرمعیار و نیز با توجه به وزن گزینه­ها در هر معیار نسبت به هم  با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی محاسبه شدند. همان­طور که از جدول 5 مشخص است منطقه 3 بیشترین امتیاز و منطقه 1 کمترین امتیاز را کسب کردند و به ترتیب مناسب­ترین و نامناسب­ترین مناطق برای دفن پسماند هستند. شکل 2، نقشه مکان­های پیشنهادی دفن پسماند را نشان می­دهد.

جدول 2- وزن معیارها و زیر معیارهای مورد استفاده در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

جدول 3- وزن زیر معیار فاصله ار تأسیسات

جدول 4- وزن مناطق چهارگانه در معیارهای اصلی

جدول 5- اولویت­بندی نهایی مناطق

بحث و نتیجه­گیری

در این پژوهش مناطق دیگری با وسعت کمتر از 250 هکتار یافت شد ولی از آن جایی که حداقل وسعت پیشنهادی محل دفن برای یک دوره 20 ساله در محدوده مورد مطالعه، 250 هکتار است از این مناطق صرف نظر شد. در انتخاب مدفن بهداشتی پسماند، در مطالعات مختلف (مطالعات پناهنده، خراسانی، حیدرزاده، فرهودی، سعیدی، خورشید دوست و...) پارامترهای زمین­شناسی، هیدرولوژی و اقتصادی- اجتماعی و هوا و اقلیم مورد توجه و بررسی قرار گرفته­اند که در مطالعه حاضر نیز پارامترهای فوق مورد بررسی قرار گرفت. بدیهی است مهم ترین پارامتر مؤثر در انتخاب محل دفن در مطالعات انجام شده در هر منطقه تابعی از شرایط و ویژگی­های زمین­شناسی و هیدرولوژی و ... منطقه مورد مطالعه است. در محدوده مورد مطالعه طبق بررسی­های انجام شده و همچنین بر طبق نظر کارشناسان، نقش عوامل هیدرولوژی در درجه اول و عوامل زمین­شناسی در درجه دوم از اهمیت و وزن بیشتری برخوردار است. همچنین به دلیل ساختار زمین­شناختی و ویژگی­های فیزیکی سرزمین در منطقه مورد مطالعه، دو معیار عمق آب زیرزمینی و شیب زمین، مهم ترین عوامل محدودکننده انتخاب محل دفن هستند. دلیل این امر آن است که در مناطق دارای پتانسیل بالقوه برای مدفن پسماند، فاصله سطح زمین تا خط ایستابی آب زیرزمینی، در قسمت عمده­ای از منطقه کمتر از 16 متر است و این مطلب بیان­کننده آن است که سطح آب زیرزمینی در اطراف محدوده مناطق پیشنهادی بالاتر از استاندارد مجاز انتخاب محل دفن است و سبب ایجاد محدودیت انتخاب محل دفن زباله است. همچنین، عمدتاً شیب زمین بیش از 16% است که بیانگر تنوع پستی و بلندی در منطقه مورد مطالعه است. با توجه به این­که کرج در اقلیم خشک قرار دارد و نیز با توجه به شرایط یکسان آب و هوایی در چهار گزینه مورد بحث، معیار هوا و اقلیم در این منطقه از اهمیت کمتری در انتخاب محل دفن نسبت به سایر معیارها برخوردار است. اما با توجه به اهمیت جهت باد غالب در انتشار بوی بد ناشی از محل دفن، از بررسی این معیار تعیین­کننده در انتخاب مناسب­ترین گزینه دفن، نمی­توان صرف نظر کرد. یکی دیگر از دلایل محدود کننده گزینه­های پیشنهادی در این منطقه این است که تقریباً تمام عامل­های محدود کننده انتخاب محل دفن (مانند گسل، دشت سیلابی، آبراهه، پراکندگی قنات و چشمه و چاه، صنایع، معادن، تعدد و پراکندگی مناطق مسکونی، وجود آثار باستانی، تنوع شیب زمین و ...) در محدوده مورد مطالعه پراکنش زیادی دارند که سبب ایجاد محدودیت و کاهش گزینه­های پیشنهادی دفن شد. با توجه به یافته­های این مطالعه مطابق شکل 1 مشخص می­شود که بیش از چهار پنجم محدوده مورد نظر قابلیت انتخاب به عنوان محل دفن بهداشتی پسماندها را ندارد. تمام 4 منطقه انتخاب شده در جنوب غربی منطقه واقع شده که از بسیاری جهات ویژگی­های یکسانی دارند و به همین دلیل وزن نهایی 4 گزینه پیشنهادی بسیار نزدیک به هم است. گزینه 2 از نظر معیار اجتماعی- اقتصادی بیشترین وزن را به خود اختصاص داد که دلیل عمده آن این است که این گزینه نسبت به سایر مناطق پیشنهادی مناسب­ترین فاصله از مناطق مسکونی را دارد. از نظر معیار هوا و اقلیم، گزینه 2 بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داد، زیرا این گزینه از نظر پارامتر جهت باد نسبت به سایر گزینه­ها وضعیت مناسب­تری دارد (در جهت پشت به باد غالب منطقه قرار دارد). در معیار هیدرولوژی و هیدروژئولوژی، گزینه 3 امتیاز بیشتری کسب نمود و دلیل عمده آن وضعیت مناسب این گزینه از نظر معیار عمق آب زیرزمینی است. در معیار ویژگی شکل زمین، گزینه 3 و سپس گزینه 4، به دلیل داشتن شرایط مطلوب از نظر عمق و نفوذپذیری خاک و شیب و کاربری اراضی، نسبت به 2 گزینه دیگر، بیشترین وزن را کسب نمودند. در مجموع با اعمال وزن تمامی پارامترها، گزینه 3 بالاترین اولویت را کسب نمود. روش مورد استفاده در این پژوهش دارای مزایای بسیاری بـرای مکان­یابی و نیز پهنه­بندی جهت استقرار تأسیسات انسانی، انواع فعالیت­ها و ارزیابی­های زیست­محیطی است و به خوبی می­توان با استفاده از این روش، مناطق مناسب برای استقرار انواع فعالیت­ها در زمینه­های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط­زیست، سنجش قابلیت اراضی، خاک­شناسی، آمایش سرزمین و ... تعیین و  اولویت­بندی نمود. در این پژوهش طیف وسیعی از داده­ها در سامانه اطلاعات جغرافیایی مورد پردازش و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و خروجی حاصل، با داده­های کمی و کیفی دیگری با کمک AHP ترکیب گردید و مکان مناسب با در نظر گرفتن لایه­های مختلف اطلاعاتی و درجه اهمیت و تأثیر آن ها در انتخاب محل دفن تعیین گردید. همچنین به­کارگیری روش مورد استفاده در این پژوهش به تصمیم­گیرنده اجازه می‌دهد همه پارامترها و معیارهای محسوس و نامحسوس را که اثر معنی­دار بر بهترین تصمیم دارند در نظر بگیرد و در نهایت گزینه با بالاترین شایستگی برای مدفن بهداشتی پسماند (مناسب جهت رفاه و سلامت شهروندان و مطابق با اصول زیست­محیطی) انتخاب شود.

منابع

1. عبدلی، محمد علی،  مدیریت دفع و بازیافت مواد زاید جامد شهری در ایران، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور، 1379، 63-58.
   1. Leao, S., Bishop, I., and Evans, D., 2004. Spatial-Temporal Model for Demand and Allocation of Waste Landfill in Growing Urban Region, Computers. Environment and Urban Systems, 28: 353-385.
   2. Onut, S., and Soner, S., 2008. Transshipment Site Selection Using the AHP and TOPSIS Approaches under Fuzzy Environment. Waste Management, 28: 1552-1559.
   3. فرجی سبکبار، حسنعلی، مکان­­یابی واحدهای خدمات بازرگانی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مطالعه موردی بخش طرقبه شهرستان مشهد، مجله پژوهش­های جغرافیایی، 1384،  شماره 51، 138-125.
   4. قدسی­پور، سید حسن، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ((AHP، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1384، 118ص.
      1. Salman Mahini, A., and Gholamalifard, M., 2006. Siting MSW Landfill with a Weighted Linear Combination Methodology in a GIS Environment. International Journal of Environmental Science and Technology, 3(4): 435-445.
      2. Siddiqui, M.Z., Everett, J.W., and Vieux, B.E., 1996. Landfill Siting Using Geographic Information Systems: a Demonstration. Journal of Environmental Engineering, 122(6): 515-523.
      3. Guiqin, W., Li, Q., Guoxue, L., and Lijun C., 2009. Landfill Site Selection Using Spatial Information Technologies and AHP, A Case Study in Beijing. China. Journal of Environmental Management, 90: 2414-2421.
      4. حیدرزاده، نیما، معیارهای مکان­یابی مواد زاید جامد شهری، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور، 1382 ،37ص.
      5. خراسانی، نعمت اله ، شکرایی، علی، مهردادی، ناصر، درویش‌صفت، علی اصغر، مطالعات زیست­محیطی در جهت انتخاب محل مناسب برای دفن زباله­های شهر ساری، مجله منابع طبیعی ایران، 1383،جلد 57، شماره 2، 284-275.
      6. فرهودی، رحمت اله،  حبیبی، کیومرث، زندی بختیاری، پروانه، مکان­یابی محل دفن مواد زاید جامد شهری با استفاده از منطق فازی در محیط GIS (مطالعه موردی: شهر سنندج)، نشریه هنرهای زیبا دانشگاه تهران، پاییز 1384، شماره 23، 24-15.
      7. پناهنده، محمد، ارسطو، بهروز، قویدل، آریامن، قنبری، فاطمه، کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در مکان­یابی جایگاه دفن پسماند شهر سمنان، فصلنامه علمی- پژوهشی سلامت و محیط، زمستان 1388، دوره 2، شماره 4، 283-276.
      8. خورشیددوست، علی محمد، عادلی، زهرا، استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای یافتن مکان بهینه دفن زباله (مطالعه موردی شهر بناب)، مجله محیط­شناسی، تابستان 1388، سال 35، شماره 50،  32-27.
      9. سعیدی، محسن، عابسی، عزیز، سرپاک، مسعود، مکان­یابی محل مناسب دفن مواد زاید خطرناک با استفاده از تکنیک­های GIS، اولویت­بندی سایت­ها و استفاده از تحلیل­های سلسله مراتبی (AHP) (مطالعه موردی نیروگاه شهید رجایی)، مجله علوم و تکنولوژی محیط­زیست، بهار 1388، دوره 11، شماره 1، 241-231.
         1. Sharifi, M., Hadidi, M., Vessali, E., Mosstafakhani, P., Taheri, K., Shahoie, S., and Khodamoradpour, M., 2009. Integrating multi-criteria decision analysis for a GIS-based hazardous waste landfill siting in Kurdistan Province. Western Iran. Journal of waste management, 29: 2740-2758.
         2. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان کرج، 1385.
            1. Jiagin, Y.H. 1997. An AHP Decision Model for Location Selection. Journal of the Facilities Volume 15.
            2. سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری کرج، گزارش باسکول محل دفن حلقه دره، 1386.