بررسی ارزش زیستگاهی مناطق چهارگانه حفاظتی از دیدگاه پهنه‌بندی فرسایش بادی در استان یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه مهندسی محیط زیست، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران *(مسؤول مکاتبات).

چکیده

با توجه به حساسیت زیستگاه­های بیابانی، به منظور مدیریت بهینه این عرصه­ها لازم است کلیه عوامل موثر در وضعیت زیستگاهی مورد بررسی قرار گیرد. از این رو، در این پژوهش رابطه بین فرسایش بادی به عنوان پدیده غالب اقلیمی – انسانی مناطق بیابانی، با وضعیت زیستگاه‏های تحت حفاظت در استان یزد، مد نظر قرار گرفت. با ارزیابی نرخ فرسایش بادی در چنین نواحی می­توان ظرفیت محیط را به منظور تدارک شرایط بهینه برای گونه­های حیوانی برآورد کرد. تحقیق انجام شده طی دو بخش به انجام رسید. بخش اول، کاربرد نقشه هم­فرسا و نقشه مناطق تحت حفاظت به منظور تعیین اراضی تحت تاثیر در هر منطقه و بخش دوم تعیین ارزش تقریبی زیستگاه­های تحت حفاظت بر مبنای سه عامل متغیر غذا، آب و امنیت بوده است.
در نهایت همبستگی مابین ارزش هر زیستگاه با وسعت اراضی تحت فرسایش هر زیستگاه تعیین شد. نتایج حاصله بیان­گر این موضوع بود که بین این دو متغییر همبستگی معنی دار، قوی و معکوس (87/0-r=) وجود دارد. به این معنی که عوامل مؤثر در افزایش میزان فرسایش بادی بر کیفیت زیستگاه حفاظتی مؤثر بوده و متناسب با افزایش وسعت مناطق تحت تاثیر از ارزش زیستگاهی کاسته می­شود

کلیدواژه‌ها

اصل مقاله

 

 

 

 

 

فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 37، تابستان 95

 

بررسی ارزش زیستگاهی مناطق چهارگانه حفاظتی از دیدگاه پهنه­بندی فرسایش بادی در استان یزد

 

محمد حسن صادقی روش[1]*

m.sadeghiravesh@tiau.ac.ir

 

چکیده

با توجه به حساسیت زیستگاه­های بیابانی، به منظور مدیریت بهینه این عرصه­ها لازم است کلیه عوامل موثر در وضعیت زیستگاهی مورد بررسی قرار گیرد. از این رو، در این پژوهش رابطه بین فرسایش بادی به عنوان پدیده غالب اقلیمی – انسانی مناطق بیابانی، با وضعیت زیستگاه‏های تحت حفاظت در استان یزد، مد نظر قرار گرفت. با ارزیابی نرخ فرسایش بادی در چنین نواحی می­توان ظرفیت محیط را به منظور تدارک شرایط بهینه برای گونه­های حیوانی برآورد کرد. تحقیق انجام شده طی دو بخش به انجام رسید. بخش اول، کاربرد نقشه هم­فرسا و نقشه مناطق تحت حفاظت به منظور تعیین اراضی تحت تاثیر در هر منطقه و بخش دوم تعیین ارزش تقریبی زیستگاه­های تحت حفاظت بر مبنای سه عامل متغیر غذا، آب و امنیت بوده است.

در نهایت همبستگی مابین ارزش هر زیستگاه با وسعت اراضی تحت فرسایش هر زیستگاه تعیین شد. نتایج حاصله بیان­گر این موضوع بود که بین این دو متغییر همبستگی معنی دار، قوی و معکوس (87/0-r=) وجود دارد. به این معنی که عوامل مؤثر در افزایش میزان فرسایش بادی بر کیفیت زیستگاه حفاظتی مؤثر بوده و متناسب با افزایش وسعت مناطق تحت تاثیر از ارزش زیستگاهی کاسته می­شود.

کلمات کلیدی: زیستگاه جانوری، فرسایش بادی، مناطق تحت حفاظت، یزد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

بیش از 70 درصد از اراضی کشور یعنی 450000 کیلومتر مربع در محدوده مناطق خشک و نیمه خشک قرار گرفته که محل استقرار اکوسیستم­های بیابانی هستند (1). از این میان استان یزد با وسعت بیش از 6 میلیون هکتار اراضی بیابانی که 7/46% از اراضی استان را شامل می­شود و 4/10% از وسعت اراضی بیابانی کشور را به خود اختصاص داده به عنوان سومین استان بیابانی ایران بعد از خراسان وکرمان مطرح می­باشد (2).  فرسایش بادی در این عرصه­های بیابانی، به دلیل خاک نارس، تراکم محدود پوشش گیاهی، رطوبت ناچیز و غیره از پدیده­های رایج می­باشد. بهره برداری­های نامناسب انسانی از عرصه­های بیابانی، محدودیت­های اقلیمی  شرایط زیست را برای زیستمندان سخت نموده است. در عین حال این گونه­های جانوری منحصر به فرد و ارزشمند، با توقع کم و حوزه طاقت بالا، در شرایط مرزی به حیات ادامه می­دهند که تغییر ناچیز در عوامل زیستی می­تواند نتایج فاجعه باری به دنبال داشته باشد (3). لذا لزوم بررسی شرایط زیستگاه­های بیابانی در ارتباط با فاکتورهای مؤثر از جمله فرسایش بادی ضروری به نظر می­رسد. پژوهش­های انجام شده در این زمینه محدود بوده و تنها می­توان به برآورد فرسایش بادی در زیستگاه‏های خراسان اشاره کرد ( 4 و 5) که محاسبه فرسایش با روش IRIFR[2] به انجام رسیده و سوابق دیگری در این زمینه یافت نشد. از طرفی مطالعات زیادی در زمینه پدیده بیابان‏زایی که فرسایش بادی جزو لاینفک آن به شمار می‏رود بر روی اکوسیستم‏های بیابانی به انجام رسیده است که از جمله می­توان به اثر بیابان‏زایی: در پیش روی آب‏های شور و تخریب منابع خاک (6)، محتویات کربن و نیتروژن آلی خاک (7) مسایل اقتصادی و اجتماعی روستایی (8) اثر بر روی حیوانات (9) و اثرات اقتصادی اجتماعی ( 10) و غیره اشاره کرد.

هدف از این پژوهش ارزیابی پدیده فرسایش بادی در ارزش‏گذاری زیستگاه‏های بیابانی از جهت استمرار و بقای گونه­های گیاهی و جانوری می­باشد. در عین حال کارشناسان با توجه به نتایج حاصله، نقاط بحرانی مناطق را شناسایی کرده و با هدایت برنامه­ریزان به مناطق کم­خطر، ضمن حفاظت از جلوه­های باقی­مانده حیات در آن نقاط، امکان تمرکز فعالیت­های حفاظتی در نقاط با ارزش زیستگاهی پایین را ممکن ساخته و از هدر رفتن سرمایه­های محدود در امر حفاظت جلوگیری می­شود.

مواد و روش­ها

منطقه مورد مطالعه

استان یزد با مساحتی معادل649/73872 کیلومتر مربع در میان فلات مرکزی ایران و حاشیه کویر نمک در موقعیت جغرافیایی َ48، ْ52 الی َ10، ْ58 طول‏شرقی و َ36، ْ29 الی  06، ْ35 عرض شمالی قرار گرفته (شکل 1) و از نظر اقلیمی برمبنای اقیم نمای آمبرژه در شرایط خشک و سرد بیابانی طبقه­بندی می­شود. میانگین بارش سالانه استان 60 الی 80 میلی‏متر و با نوسان سالانه زیاد است و بر مبنای آمار­های سینوپتیک فرودگاه یزد جهت وزش باد غالب غربی (94/16%) با سرعت حداکثرkm/h 19(3/5 متر بر ثانیه) می­باشد. منابع خاک منطقه عمدتاً از خاک‏های نارس بیابانی(انتی سولز[3]) می­باشد و به شدت تحت تأثیر فرآیند فرسایش آبی و بادی و تخریب قرار دارد. در عین حال نزولات جوی ناچیز باعث شده که استان یزد از نظر ذخایر آبی جزء فقیرترین استان‏های کشور باشد. افت متوسط سالیانه سطح آب زیرزمینی به 24 سانتی‏متر می­رسد و غلظت املاح محلول معمولاً به بیش از یک گرم در لیتر می­رسد (9).

استان یزد با وسعت 4/2 میلیون هکتار از اراضی تحت عملکرد فرسایش بادی که 7/18% از اراضی استان را  شامل می­شود و 13/12% از وسعت اراضی مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی در سطح کشور را به خود اختصاص داده به عنوان سومین استان تحت تاثیر فرسایش بادی ایران بعد از قم و خراسان مطرح می­باشد، که حاوی متنوع­ترین رخساره­های فرسایش بادی در سطح کشور است (2) مساحت مناطق تحت حفاظت سازمان محیط‏زیست در سطح این استان به 7/2 میلیون هکتار می­رسد که 86/40 درصد اراضی تحت حفاظت و مدیریت در سطح کشور می­باشد. در این مناطق 50 گونه پستاندار زیست می­کنند ( 10، 11 و 3)  که 4 گونه یوز، آهو، قوچ و میش و کل و بز در فهرست سرخ IUCN و در طبقه  آسیب­پذیر (VU[4]) و یک گونه گورخر در طبقه در معرض خطر (EN[5])  قرار دارند.

روش تحقیق

در این پژوهش سعی شد از نتایج حاصل از پهنه­بندی مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی از روش منشایابی تپه­های ماسه ای (6) استفاده شود (7). نتایج حاصل با استفاده از نرم‏افزار  Arc Gis9.2تحلیل شد (13) و ارزش‏گذاری زیستگاه­های حفاظتی با استفاده از روش دلفی به انجام رسید (8) و     در نهایت رابطه مناطق تحت فرسایش (WEA[6]) با          ارزش زیستگاه[7] (HSI) از روش ضریب همبستگی تحلیل شد. به این منظور، در ابتدا نقشه مناطق تحت حفاظت         
سازمان محیط زیست (11 و 3) و نقشه پهنه­بندی خطر فرسایش بادی (7) در محدوده استان یزد، اسکن شد.  (12) بنابراین این استان به عنوان یک استان تیپیک از نظرگاه ارزیابی وضعیت زیستگاهی با توجه به مناطق تحت تاثیر فرایند فرسایش بادی مد نظر قرار گرفت (شکل1).

سپس موقعیت مکانی نقشه­های اسکن شده با استفاده از دستور  Georeference در محیط Arc Map، تعیین گردید. و با تشکیل shapefile در محیط Arc Catalog ، نقشه رقومی مناطق تحت حفاظت و مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی در محیط Arc Gis9.2/ Arc Map  به دست آمد (شکل2 و3).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1 - استان یزد به تفکیک شهرستان

 

 

 

 

 

شکل2- نقشه مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست در استان یزد (11 و 3)

 

 

شکل3- نقشه پهنه­بندی خطر فرسایش یادی استان یزد (7)

 

 

 

 

 

 

در ادامه با استفاده از دستور Arc Toolbox /Extract/ Clip این نقشه­ها به صورت زوجی روی هم پوشانی شد و نقشه پهنه­بندی مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی در هر منطقه حفاظتی به دست آمد (شکل4). همچنین با استفاده از دستورCalculate Geometry مساحت مناطق تحت‏تاثیر فرسایش بادی در هر منطقه حفاظتی برآورد شد (13).

 

 

 

 

 

 

 

شکل4- نقشه پهنه بندی خطر فرسایش یادی در محدوده مناطق حفاظت شده استان یزد

 

 

به منظور بررسی ارزش زیستگاهی، با استفاده از روش دلفی (8)، توسط پرسش‏نامه­ای از متخصصان آشنا به منطقه مطالعاتی (حجم جامعه آماری 30= N) خواسته شد که ارزش زیستگاهی مناطق حفاظتی را بر مبنای سه  فاکتور آب، غذا و پناه در مقیاس 1 الی 9 برآورد کنند (لازم به ذکر است که این اعداد نسبی بوده و کاربرد مقایسه‏ای دارند). نتایج حاصله  به تفکیک هر فاکتور میانگین­گیری و دوباره در میان جامعه آماری اولیه توزیع شد. و از آن‏ها خواسته شد که با توجه به انحرافات پاسخ‏های اولیه­شان از میانگین، تغییرات نهایی را  بر روی ارزش‏های مورد نظرشان اعمال کنند. در ادامه متوسط هندسی (رابطه1) ارزش­های داده شده هر متخصص به هر فاکتور برآورد شد (جدول 1) و ارزش زیستگاهی هر منطقه از جمع جبری ارزش فاکتورها به دست آمد. در نهایت با استفاده از رابطه ضریب همبستگی پیرسن (رابطه 2)، در محیط نرم افزار صفحه گسترده Excel، برهم­کنش میان ارزش زیستگاهی مناطق تحت‏حفاظت از دیدگاه گروه و وسعت مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی در هر منطقه حفاظتی محاسبه شد و پس از برآورد میزان اطمینان، نمودار معادله همبستگی از رابطه3 ترسیم گردید (نمودار 1).

در این رابطهaijk ارزش مربوط به شخصkام برای       هر منطقه حفاظتی است.

    رابطه 1:                                                                                                                       رابطه 2:  رابطه 3:                                                                                                              رابطه 4:                                 رابطه 5:                                               

 

نتایج

بر مبنای ادبیات تحقیق نقشه مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی در محدوده مناطق تحت مدیریت و         حفاظت سازمان محیط زیست در استان یزد به صورت رقومی تهیه و مساحت مناطق برآورد شد (شکل4  و جدول 1).

نتایج حاصل از این پهنه بندی نشان داد که به ترتیب مناطق        چهارگانه حفاظتی پناهگاه حیات وحش دره انجیر، منطقه حفاظت شده سیاه کوه و منطقه شکار ممنوع آریز به نسبت وسعت­شان دارای پتانسیل بیش‏ترین تاثیر از فعالیت      فرسایش بادی در منطقه هستند و در مناطق حفاظت شده کالمند و باغ شادی و مناطق شکار ممنوع مسرور، باغ شادی و شیر کوه فرسایش بادی به صورت پتانسیل هیچ نقشی در شرایط زیستگاهی ندارد.  سپس ارزش زیستگاهی هر محدوده حفاظتی با تهیه پرسش‏نامه و توزیع در بین جامعه آماری از روش میانگین هندسی به روش دلفی محاسبه شد (جدول1). نتایج حاصله نشان داد که به ترتیب مناطق حفاظت شده       باغ شادی، پناهگاه حیات وحش بروییه، شکار ممنوع باغ شادی و شیرکوه بیش‏ترین ارزش زیستگاهی را از نظر گروه متخصصین داشته‏اند و پناهگاه حیات وحش دره انجیر، منطقه حفاظت شده سیاه کوه و شکار ممنوع آریز بافق کمترین ارزش را از این حیث کسب کرده‏اند. 

در ادامه به منظور برآورد نوع رابطه دو متغیر مساحت مناطق تحت فرسایش (WEA) و ارزش زیستگاه (HSI)، از روش آزمون همبستگی پیرسن ضریب همبستگی معادل 87/0-       به دست آمد که بیان‏گر همبستگی قوی و معکوسی مابین        دو متغیر می­باشد و به عبارتی ضریب همبستگی در سطح 99/0 معنی‏دار است. در نهایت به منظور نمایش شکل این رابطه معادله همبستگی(معادله خط رگرسیون) بین دو متغیر          به دست آمد (نمودار1).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بحث و نتیجه­گیری

 

با توجه به حساس و شکننده بودن اکوسیستم­های بیابانی و  وجود گونه­های جانوری منحصر به فرد و ارزش‏مند لازم است کلیه عوامل مؤثر بر این بیوم­ها از جمله فرآیندهای فرسایش بادی که پدیده­هایی با فرکانس بالا و شدت زیاد       در این نواحی هستند پرداخته شود. بنابراین این فرض ایجاد شد که مابین فاکتورهای کاهش دهنده ارزش زیستگاه و عوامل مؤثر بر فرسایش بادی ارتباطی وجود دارد. نتایج حاصل از این پژوهش مؤید این فرضیه بود و توانست نوع و میزان رابطه آماری بین این دو متغیر را بیان کند. نتایج حاصله نشان داد که  مابین مساحت مناطق تحت فرسایش (WEA) و ارزش زیستگاه (HSI) همبستگی قوی و معکوسی معادل 85/0- برقرار است. این نتایج با نتایج حاصل از پژوهش‏های احمدی و همکاران (4) و  آذرکار و همکاران(5) که در منطقه سرخس به منظور تعیین رابطه فرسایش بادی و ارزش زیستگاهی به انجام رسیده    منطبق بوده و مطالعات مذکور به همبستگی معکوس و قوی‏تری (به ترتیب 94/0- و 92/0-) مابین این دو متغییر دست یافتند. نتایج حاصله نشان داد که به طور کلی یکی از راه‏کارهای افزایش ارزش زیستگاهی در مناطق تحت حفاظت، کنترل عوامل موثر در فرسایش بادی از جمله بوته کنی، چرای بیش از حد، جاده سازی، معدن کاوی و غیره می باشد. همچنین با پهنه­بندی صورت گرفته در منطقه مطالعاتی، طرح­های حفاظتی و حمایتی از گونه­های وحش به نسبت مناطق    بر خوردارتر همچون منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع        باغ شادی، منطقه شکار ممنوع شیرکوه و حفاظت شده کالمند و کوه بافق می­باید در مناطق با فرسایش بیش‏تر و ارزش زیستگاهی کم‏تر همچون منطقه حفاظت شده سیاه کوه، شکار ممنوع آریز و تاغستان تمرکز یابد. و در این زمینه در نظر گرفتن تمهیداتی به منظور کاهش فرسایش بادی از جمله طراحی و احداث بادشکن، بوته کاری، تثبیت ماسه های روان و غیره ضروری به نظر می رسد. با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق مبنی بر معنی­دار بودن رابطه آماری بین محدوده­های متأثر از فرسایش بادی و ارزش زیستگاهی مناطق حفاظتی، می­توان این روش را در سایر زیستگاه­های متأثر از فرسایش به کار گرفت. هزینه ناچیز ارزیابی و قابل استفاده بودن نقشه­های پهنه­بندی مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی که       به صورت سراسری طی پروژه شناسایی کانون‏های بحرانی فرسایش بادی کشور به انجام رسیده است. و عدم نیاز به تخصص ویژه در امر ارزیابی حیات وحش از مزیت‏هایی است که گروه مطالعاتی را قادر می­سازد وضعیت زیستگاه را از این حیث مطالعه کند.


 

جدول 1- برآورد میزان فرسایش بادی در مناطق چهارگانه حفاظتی  سازمان محیط زیست

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


منابع

 

  1. احمدی، حسن  «ژنومر فولوژی کاربردی، بیابان و فرسایش بادی»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
  2.  سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، «برنامه ملی مدیریت مناطق بیابانی کشور»، معاونت امور مراتع و خاک، دفتر تثبیت شن و بیابانزدائی، 1384.
  3. مجنونیان، هنریک، «مناطق تحت حفاظت ایران»، چاپ اول، انتشارات سازمان محیط زیست، 1379.
  4. احمدی، حسن.، خراسانی، نعمت الله.، کرمی، محمود و آذرکار، سید محمد (1383). «برآورد فرسایش بادی در زیستگاه های بیابانی خراسان، مطالعه موردی منطقه سرخس». مجله بیابان، شماره1، صفحات 25-15.
    1. Azarkar, S. M., Ahmadi, H., Khorasani, N., Karami, M., 2006. Investigating the relationship between wind erosion and value of animal habitats in desert areas. Environmental Science and Technology, Vol. 4, pp. 387-393.
    2. اسفندیاری، مطهره و حکیم زاده اردکانی، محمد علی (1389). « ارزیابی  وضعیت بالفعل بیابانزایی با تاکید بر تخریب منابع خاک بر اساس مدل IMDFA ؛ مطالعه موردی : آباده طشک – فارس». فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران، جلد 17، شماره 4،  صفحات 624-631.
      1. Zhao, H., He, Y., Zhou, R., Su, Y., Li, Y., Drake, S., 2009. Effects of desertification on soil organic C and N content in sandy farmland and grassland of Inner Mongolia. Catena. Vol. 81, pp. 123-131.
      2. اکبری، مرتضی و صادقی شاهرخت،  طاهره (1391). « بررسی اثرات ناشی از بیابانزایی بر مسائل اقتصادی-اجتماعی مناطق روستایی، مطالعه موردی شهرستان سرخس، استان خراسان شمالی».  اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار (کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست)، تهران، 16 و 17 اسفند ماه 1391، 11 صفحه.
        1.  Whitford, W. G., 1993. Animal feedbacks in desertification: an overview. Revista Chilena de Historia Natural. Vol. 66, PP. 243-251.
        2.  Low, P.S. (ed) 2013. Economic and Social impacts of desertification, land degradation and drought. White Paper I. UNCCD 2nd Scientific Conference, prepared with the contributions of an international group of scientists. Available from: http://2sc.unccd.int (accessed 26 March 2013).
        3. اختصاصی، محمد رضا.، احمدی، حسن.، باغستانی، ناصر.، خلیلی، علی و فیض نیا، سادات (1375). «منشأیابی تپه های ماسه­ای در حوزه دشت یزد- اردکان». مجله جنگل و مرتع، شماره 45، صفحات 260- 145.
        4. اداره کل جهاد کشاورزی استان یزد، مرکز ملی بیابانزدایی «مطالعات شناسائی کانونهای بحرانی فرسایش بادی و تعیین اولویت های اجرایی استان یزد»، [گزارش طرح تحقیقاتی]، یزد، انتشارات جهاد کشاورزی استان یزد، 1385.
        5. آذر، عادل و رجب زاده، علی «تصمیم­گیری کاربردی رویکردMADM »، چاپ اول، تهران، انتشارات نگاه دانش، 1381.
        6. اداره کل جهاد کشاورزی استان یزد  «سیمای بخش کشاورزی استان یزد»، مدیریت طرح و برنامه ریزی استان یزد،1384.
        7. ضیایی، هوشنگ «راهنمای صحرایی پستانداران ایران»، چاپ دوم، تهران، سازمان حفاظت محیط زیست، 1387.
        8. اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد «اطلس سیمای طبیعی استان یزد»، انتشارات نقش مانا، 1387.
          1. IUCN, 2012. IUCN Red List of Threatened Species. A Global Species Assessment. Available at: http://www.iucnredlist.org/search
          2. سنجری، سارا  «راهنمای کاربردی ARC GIS 9.2 »، چاپ ششم، تهران، انتشارات مهرگان قلم، 1389.

1- استادیار، گروه مهندسی محیط زیست، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران *(مسؤول مکاتبات).

[2]- Iran Research Institute of Forests and Rangelands

[3]- Entisols

[4] - Vulnerable

[5] -Endangered

[6] - Wind Erosion Area

[7] -Habitat Suitability Index

مراجع

  1. احمدی، حسن  «ژنومر فولوژی کاربردی، بیابان و فرسایش بادی»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
  2.  سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، «برنامه ملی مدیریت مناطق بیابانی کشور»، معاونت امور مراتع و خاک، دفتر تثبیت شن و بیابانزدائی، 1384.
  3. مجنونیان، هنریک، «مناطق تحت حفاظت ایران»، چاپ اول، انتشارات سازمان محیط زیست، 1379.
  4. احمدی، حسن.، خراسانی، نعمت الله.، کرمی، محمود و آذرکار، سید محمد (1383). «برآورد فرسایش بادی در زیستگاه های بیابانی خراسان، مطالعه موردی منطقه سرخس». مجله بیابان، شماره1، صفحات 25-15.
    1. Azarkar, S. M., Ahmadi, H., Khorasani, N., Karami, M., 2006. Investigating the relationship between wind erosion and value of animal habitats in desert areas. Environmental Science and Technology, Vol. 4, pp. 387-393.
  5. اسفندیاری، مطهره و حکیم زاده اردکانی، محمد علی (1389). « ارزیابی  وضعیت بالفعل بیابانزایی با تاکید بر تخریب منابع خاک بر اساس مدل IMDFA ؛ مطالعه موردی : آباده طشک – فارس». فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران، جلد 17، شماره 4،  صفحات 624-631.
    1. Zhao, H., He, Y., Zhou, R., Su, Y., Li, Y., Drake, S., 2009. Effects of desertification on soil organic C and N content in sandy farmland and grassland of Inner Mongolia. Catena. Vol. 81, pp. 123-131.
  6. اکبری، مرتضی و صادقی شاهرخت،  طاهره (1391). « بررسی اثرات ناشی از بیابانزایی بر مسائل اقتصادی-اجتماعی مناطق روستایی، مطالعه موردی شهرستان سرخس، استان خراسان شمالی».  اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار (کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست)، تهران، 16 و 17 اسفند ماه 1391، 11 صفحه.
    1.  Whitford, W. G., 1993. Animal feedbacks in desertification: an overview. Revista Chilena de Historia Natural. Vol. 66, PP. 243-251.
    2.  Low, P.S. (ed) 2013. Economic and Social impacts of desertification, land degradation and drought. White Paper I. UNCCD 2nd Scientific Conference, prepared with the contributions of an international group of scientists. Available from: http://2sc.unccd.int (accessed 26 March 2013).
  7. اختصاصی، محمد رضا.، احمدی، حسن.، باغستانی، ناصر.، خلیلی، علی و فیض نیا، سادات (1375). «منشأیابی تپه های ماسه­ای در حوزه دشت یزد- اردکان». مجله جنگل و مرتع، شماره 45، صفحات 260- 145.
  8. اداره کل جهاد کشاورزی استان یزد، مرکز ملی بیابانزدایی «مطالعات شناسائی کانونهای بحرانی فرسایش بادی و تعیین اولویت های اجرایی استان یزد»، [گزارش طرح تحقیقاتی]، یزد، انتشارات جهاد کشاورزی استان یزد، 1385.
  9. آذر، عادل و رجب زاده، علی «تصمیم­گیری کاربردی رویکردMADM »، چاپ اول، تهران، انتشارات نگاه دانش، 1381.
  10. اداره کل جهاد کشاورزی استان یزد  «سیمای بخش کشاورزی استان یزد»، مدیریت طرح و برنامه ریزی استان یزد،1384.
  11. ضیایی، هوشنگ «راهنمای صحرایی پستانداران ایران»، چاپ دوم، تهران، سازمان حفاظت محیط زیست، 1387.
  12. اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد «اطلس سیمای طبیعی استان یزد»، انتشارات نقش مانا، 1387.
    1. IUCN, 2012. IUCN Red List of Threatened Species. A Global Species Assessment. Available at: http://www.iucnredlist.org/search
  13. سنجری، سارا  «راهنمای کاربردی ARC GIS 9.2 »، چاپ ششم، تهران، انتشارات مهرگان قلم، 1389.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار